Yves Aerts (çavaria), Magda De Meyer (Vrouwenraad), Landry Mawungu (Minderhedenforum), Patrick Vandelanotte (Gelijke Rechten voor Iedere Persoon met een handicap), Frederic Vanhauwaert (Netwerk Tegen Armoede) en Jihad Van Puymbroeck (Praktijktesten Nu) schreven een opiniestuk in De Standaard. 
 
Het parlement evalueert de antidiscriminatiewet. "De evaluatie gebeurde door een commissie van experts en sociale partners. Maar zonder de belangen­behartigers van kansengroepen. Nochtans hangt het huidige non-discriminatiebeleid nog steeds volledig af van slachtoffers die de moed en energie vinden om een melding te doen. Vreemd genoeg kwam de ervaring van de slachtoffers van discriminatie in het evaluatieproces tot nu toe nooit aan bod", schrijven de auteurs van het opiniestuk. 

Weinig resultaat

De minderhedenvertegenwoordigers klagen over de cijfers. In tien jaar tijd raakten slechts 197 dossiers bij de rechtbank. Dat is minder dan één procent van het totaal aantal meldingen bij Unia. Het aantal veroordelingen ligt nog veel lager. "Bovendien zijn ook de officiële meldingen maar het topje van de ijsberg. 37 procent van alle slachtoffers kent zijn rechten niet en wie ze wel kent, doet vaak geen melding. Omdat slachtoffers ervan overtuigd zijn dat er toch niets van in huis komt. En geef hen eens ongelijk."
 
Naar de rechter stappen is duur en de uitkomst is onzeker. Discriminatie is heel moeilijk te bewijzen. "Hoe laat je zien dat de sportclub niet volzet is, maar geen transgenders wil onder haar leden?" Ook discriminatie bij werk zoeken of op de huurmarkt is moeilijk aan te tonen. 

Dode letter

De antidiscriminatewet is een dode letter, vinden de verenigingen. "Tegen discriminatie komt men nog steeds pas in actie nadat er slachtoffers zijn gevallen die de moed en energie kunnen opbrengen om een klacht in te dienen." 
 
"Met een reactief beleid alleen dwing je geen nultolerantie af. In een democratische rechtsstaat moet de overheid proactief controleren of haar wetten worden nageleefd", argumenteren de opiniemakers. "Vandaag zijn veel inspectiediensten zelfs niet bevoegd om discriminatie te handhaven. Zijn ze het wel, dan ontberen ze de nodige onderzoeks­instrumenten om preventief te controleren of de antidiscriminatiewetten worden nageleefd. Alle inspectiediensten moeten daarom de bevoegdheid krijgen om ambtshalve via proactieve praktijktests en mysteryshopping discriminatie vast te stellen en te bestrijden."
 
De vertegenwoordigers van de organisaties vergelijken de strijd tegen discriminatie met verkeersveiligheid. "Om gedragswijzigingen af te dwingen in het verkeer waren alcoholcampagnes en flitspalen nodig, en afschrikwekkende sancties voor wie zich niet aan de regels houdt."

Vereenvoudiging

"Identiteiten zijn meervoudig. Discriminaties helaas ook. Maar de wet heeft daar geen oren naar. Een vereenvoudiging dringt zich op. Alle slachtoffers moeten terechtkunnen bij één laagdrempelige, maar interfederale instantie."
 
Dat is vandaag niet het geval. Voor genderkwesties moet wie klacht wenst neer te leggen het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen contacteren, voor andere zaken Unia. Voor taal is geen instantie bevoegd. Voor persmisdrijven moet je naar het hof van assisen, voor andere misdrijven zijn er burggerrechtelijke of strafrechtelijke procedures. 

Gelijk voor de rechtbank

"Maar mensen zijn niet in één hokje te vatten. Alle discriminatieslacht­offers moeten opnieuw de keuze krijgen tussen een strafrechtelijke en een burgerrechtelijke aanpak, en dat in alle domeinen. Alle haatmisdrijven moeten correctioneel kunnen worden aangepakt, het maakt niet uit tot welke beschermde groep(en) de haat zich richt. En op elke vorm van discriminatie moeten gepaste sancties volgen. Ook op de meervoudige."
 
Nu de evaluatie op tafel ligt, willen de belangenbehartigers van de slachtoffers van discriminatie gehoord worden. De schrijvers van het opiniestuk concluderen dan ook: "We rekenen op de politieke moed om eindelijk de noodzakelijke bijsturingen te doen zodat onze achterban niet blijft vastlopen op de gebrekkige toepasbaarheid en doeltreffendheid van de wet."