Evenwel kunnen mensen zowel van seksuele geaardheid als van genderidentiteit verschillen. Transgender vrouwen kunnen bijvoorbeeld ook lesbisch zijn in plaats van hetero. Ook zijn er individuen die zich demiseksueel noemen. Dat zijn mensen die zelden of nooit een seksuele aantrekking voelen zolang ze geen emotionele band met iemand vormen. Ook zij wijken af van de 'norm', en behoren tot de LGBT+ community. Volgens mij klinkt dat ideaal, trouwens. 

Het lijkt misschien belachelijk om hierover de les te spellen in een opiniestuk voor dit magazine, maar zelfs binnen de community zijn er heel wat mensen die zulke essentiële verschillen niet kennen. Wie van ons zou alle persoonlijke voornaamwoorden kunnen opnoemen die worden gebruikt om genderneutraal naar iemand te verwijzen? (In totaal zijn er trouwens meer dan zeventig!) Wie weet alsnog het precieze verschil tussen transgender, transseksueel of travestiet? Voor velen zijn die woorden allemaal gelijk: ze gebruiken travestiet ook voor trans* vrouwen terwijl dat juist een belediging is. En die belediging krijgen ze niet alleen van mensen buiten de LGBT+ gemeenschap te horen.

Ondanks dat vele leden van de LGBT+ community zelf slachtoffers zijn geweest van sterotypen, discriminatie, of zelfs geweld, zijn die leden toch in staat om zelf zulk gedrag te vertonen tegenover een andere, nog minder begrepen groep

Het beeld dat de LGBT+ gemeenschap naar de buitenwereld uitzendt – één gemeenschap die samen over straat loopt om voor hun eigen en elkaars rechten op te komen – is niet helemaal juist. De LGBT+ gemeenschap biedt iedereen die ertoe behoort bescherming tegen de stigmatisering van de normatieve meerderheid. Maar de strijd voor erkenning en gelijkheid wordt op verschillende fronten tegelijk gevochten, en de verschillende groepen die onder het regenboogalfabet vallen, staan daarin niet even ver. Ondanks dat vele leden van de LGBT+ community zelf slachtoffers zijn geweest van sterotypen, discriminatie, of zelfs geweld, zijn die leden toch in staat om zelf zulk gedrag te vertonen tegenover een andere, nog minder begrepen groep.

Denken in een schminkdoos

In haar boek The Human Condition stelt de Duitse filosoof Hannah Arendt dat veel ervaringen universeel zijn. Achter veel uiteenlopende omstandigheden schuilt eenuniverseel kenmerk dat ze aan elkaar rijgt. Daarom hebben mensen zo vaak het gevoel dat de geschiedenis zich herhaalt. Een van die rode draden door onze samenleving is de drang naar een collectieve identiteit. Tot een groep willen behoren, en daarin aanvaard te worden, is een vorm van streven naar succes. Een andere universeel kenmerk is de angst voor het onbekende. Mensen denken graag in hokjes, en alles wat anders, nieuw of onduidelijk is valt buiten ons denkkader. Dat doet ons twijfelen aan onze hokjes en aan waar die vandaan komen: onze opvoeding, traditie, en individuele ervaringen.

Beide kenmerken herken je meteen binnen de LGBT+ gemeenschap. Ik neem als voorbeeld trans* vrouwen: hun drang om als vrouw erkend te worden is vaak zo extreem dat ze hun hokje ‘vrouw zijn’ hebben ongevormd tot een heuse schminkdoos. Zij profileren zich overmatig vrouwelijk om te tonen dat zij tot die groep behoren, maar dat heeft vaak negatieve gevolgen. Zo zien hetero mannen transgender vrouwen vaker als een lustobject dan als een persoon, en beschouwen cis-vrouwen hen als een bedreiging. Andere trans* vrouwen identificeren zich ook niet graag als transseksueel omwille van die connotaties.

Sommige homoseksuele mannen en travestieten weigeren, vaak onbewust, trans* vrouwen als vrouwen te beschouwen

Dan is er nog de tweestrijd tussen behoren tot de groep vrouwen of behoren tot de groep trans*. Binnen de LGBT+ community gaan mensen veel vrijer om met transgender vrouwen, omdat zij het minder moeilijk vinden om hen in hun denken te passen. Maar dat heeft voor transgender vrouwen dan weer een negatief gevolg: door de focus te leggen op hun trans*identiteit, worden ze geconfronteerd met hun verleden voor de transitie. Daarnaast weigeren sommige homoseksuele mannen en travestieten hen als vrouwen te beschouwen, vaak onbewust. Dat kan zijn omdat ze haar kennen van voor haar transitie, of omdat ze jaloers zijn: een transgender vrouw bevindt zich nog duidelijker en nog extremer in het hokje ‘vrouw’ dan een man met vrouwelijke eigenschappen of een travestiet. Zij kunnen de fantasie van 'als vrouw leven' ten volle beleven, en hebben daarnaast veel aantrek van heteroseksuele mannen.

Trans* vrouwen als zondebok

De transgender zangeres Dana International zei ooit over de LGBT+ community: “Je grootste vijanden vind je onder degenen die beweren je lotgenoten te zijn.” We hebben allemaal onze angsten en onzekerheden, en soms projecteren we die angsten op anderen om zogezegd de schuld van onze problemen bij hen te leggen. Wie het dichtst bij ons staat krijgt meestal die eer toegekend, en in de LGBT+ gemeenschap zijn trans* vrouwen vaak de zondebok voor de frustraties van groepen die al meer door de buitenwereld worden aanvaard. Als zij dan toch eens niet de sociale aanvaarding krijgen die ze zoeken, wordt de schuld daarvoor al gauw doorgeschoven naar een andere groep binnen de gemeenschap: “Ik word niet aanvaard als homo omdat trans* vrouwen de beweging een slechte naam geven.” Dan wijzen ze met de vinger naar trans* vrouwen die in de prostitutie belanden of worden verstoten door hun familie.

De transitie van een trans*vrouw is niet goedkoop, en ze kan bij dat prijskaartje vaak niet rekenen op steun van haar ouders – want ouders hebben doorgaans meer moeite met de coming-out van een trans* persoon dan van een lesbisch, gay, of biseksueel persoon. Op een sollicitatiegesprek heeft iemand van een andere seksuele geaardheid het veel makkelijker dan iemand met een andere genderidentiteit of met een ander geslacht dan bij de geboorte. De hormonen die een trans* vrouw moet innemen bij de transitie maken haar lichaam en gemoed overstuur, en dat terwijl ze net meer prikkels verwerken door een constant gevoel van beoordeeld te worden. Dat draagt er allemaal een deel toe bij dat transgender vrouwen vaker in de prostitutie belanden, maar al die factoren worden onder het matje geveegd als iemand een zondebok nodig heeft.

De weg tot aanvaarding blijft lang, en homo’s en lesbiennes lopen al een heel eind voorop

Toch bestaan er zeker ook succesverhalen voor trans* vrouwen: zij worden steeds meer vertegenwoordigd in allerlei andere beroepen en in de media. Petra De Sutter (Groen) is bijvoorbeeld erkend gynaecoloog, en politica in de Raad van Europa. Verhalen als het hare komen steeds vaker voor dankzij de vooruitgang van de maatschappij en van de wetenschap, waardoor transitie steeds op jongere leeftijd begint en steeds betere resultaten verkrijgt. Maar de weg tot aanvaarding blijft lang, en homo’s en lesbiennes lopen al een heel eind voorop.

De wetgeving voor het openstellen van het huwelijk is ondertussen vijftien jaar oud, terwijl transgenders slechs vanaf dit jaar hun geslachtsmarker kunnen laten aanpassen zonder daarbij hun medische geschiedenis bloot te moeten leggen. De kosten van de transitie blijven hoog, en worden vaak niet (volledig) terugbetaald door de sociale zekerheid.

De LGBT+ community moet niet enkel vechten voor gelijke rechten en aanvaarding voor holebi’s, maar ook voor aandvaarding en een betaalbare transitie voor transgenders. Hopelijk kunnen we weldra het beeld dat de buitenwereld van ons heeft, verwezelijken als realiteit.

Joelle Koretszky is freelance vertaalster en schrijft ernaast ook gedichten en korte verhalen. Ze heeft speciale belangstelling voor de positie van trans* vrouwen binnen de strijd voor LGBT+ rechten en binnen de huidige feministiche discours. 

ZIZO wil een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over LGBT+ thema’s. Daarom publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van hun/haar/zijn vereniging en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.