De drijfveer om in kaart te brengen hoe je als lokaal bestuur als internationale LGBT+-bondgenoot kan optreden, lag in de dubieuze stedenband tussen de gemeente Puurs-Sint-Amands en het Poolse Debiça. Sinds de jaren ‘80 heeft de Vlaamse gemeente Puurs een samenwerking met het Poolse Debiça. Zulke stedenbanden hebben als doel om van elkaar te leren en is soms gekoppeld aan financiële steun. Deze stedenbanden kunnen voor een dialoog en kennisdeling zorgen over seksuele en genderdiversiteit en over mensenrechten. Maar wat als je partnerstad die rechten beperkt voor LGBT+ personen of andere minderheden?

Zo worden de rechten voor de LGBT+-gemeenschap in het Poolse Debiça beperkt. Debiça heeft zich namelijk verklaard tot een “vrije zone zonder LGBT-ideologie”. Deze conservatieve wind waait door heel Polen. Steeds meer gemeenten, districten en zelfs hele provincies verklaren zich als “vrije zones zonder LGBT-ideologie”. Inmiddels zijn er meer dan 100 dergelijke zones op verschillende bestuurlijke niveaus in Polen te vinden. De idee van een “LGBT-ideologie” – die zogenaamd wordt verspreid door LGBT+ en feministen volgens de Rooms-Katholieke Kerk, om het traditionele heterogezin en daarmee de christelijke beschaving te ondermijnen – schaadt échte levens.

Zo schrijven LGBT+-personen uit Polen in een interview met magazine ‘Are We Europe’ zich niet meer veilig te voelen in hun land. Ze hebben het gevoel dat de regering hen aan het dehumaniseren is en tot een doelwit voor geweld maken. Door niet-heteronormatieve mensen als een deel van de ‘LGBT+-ideologie’ te zien, wordt het feit dat zij mensen net als ieder ander zijn genegeerd. Je kiest er niet voor om af te wijken van de heteronorm en je kunt niet iemand homoseksualiteit opleggen. 

De Poolse activist Bart Staszewski verspreidt in zijn land “vrij van LGBT-ideologie” stickers en verkeersborden om te laten zien dat échte mensen van vlees en bloed in deze plaatsen moeten leven. Geïnspireerd door zijn vreedzame en symbolische actie besloot Solidarity Action Brussels, een organisatie voor mensenrechten en democratie, in de gemeente Puurs een statement te maken. Met een klein groepje reisde Solidarity Action Brussels af naar Puurs en plaatste het volgende verkeersbord:

“Puurs Twin City with the Polish LGBT Free Zone Debiça”

Met deze actie gaven de activisten een sterk signaal af aan gemeenten die de rechten van mensen uit een seksuele minderheid niet respecteren, zoals Puurs. De actie was driedubbel van aard:

1. Puurs tegenover je verantwoordelijkheden stellen.
2. Steun de Poolse LGBT-gemeenschap.
3. Waarschuw de Franstalige Belgische publieke opinie.

Eén van de activisten in Puurs was Bartosz Koska en over de telefoon vertelde hij me over de noodzaak van hun actie.

ZIZO: Bartosz, even voor de leek: wat is er allemaal aan de hand dat jullie tot deze actie heeft geleid?

Bartosz: “In september hadden wij, Solidarity Action Brussels, contact opgenomen met de Vlaamse gemeenten die zustergemeenten waren met de Poolse ‘LGBT-vrije’ zones. De gemeente Puurs reageerde snel en vertelde ons dat ze de zusterband zouden herzien. We dachten dat ze er echt iets aan zouden doen, maar in januari hoorden we dat Puurs terug naar de samenwerking met de Poolse stad Debiça wilde gaan. Voor ons was dit een shock.”

ZIZO: Waarom was dit een shock voor jou?

Bartosz: “Het gaat namelijk niet alleen over Polen. Achter de ‘vrije zones zonder LGBT-ideologie’ schuilt een ultraconservatieve juridische organisatie genaamd ‘Ordo Iuris’, die onderdeel is van een groter transnationaal netwerk. Zo heb je in België de organisatie Schild & Vrienden die net als ‘Ordo Iuris’ streeft naar een terugkeer naar de christelijke orde en het bestaan van de LGBT+-gemeenschap ontkent. Achter deze organisaties schuilen de leer en de gedachten van ‘Tradition, Family and Property’ (TFP). TFP is een internationale beweging van politieke en burgerlijke organisaties.”

ZIZO: Kun je mij iets meer vertellen over TFP?

Bartosz: “TFP heeft een wereldwijd netwerk en speelt in op een herstel van de oude christelijke waarden. Op het eerste gezicht lijkt het wat onschuldig, maar de ideeën van TFP liegen er niet om: vol overtuiging predikt het netwerk van TFP voor een contrarevolutie, die ingaat tegen revolutionaire ontwikkelingen als abortus, euthanasie en het homohuwelijk. Deze beweging wil terug naar een ultraconservatieve middeleeuwse wereld. De zomeruniversiteiten van TFP trekken oerconservatieve en extreemrechtse jongeren aan, waaronder ook Dries van Langenhove, de oprichter van de extreemrechtse jongerenbeweging ‘Schild & Vrienden’.”

Niets is dus wat het lijkt?

Bartosz: “Inderdaad, en daarom was onze publieke actie in Puurs zo noodzakelijk. We willen hiermee de Belgische politici en het volk bewust maken van wat er allemaal gebeurt in Polen. Wat de Poolse regering doet is in strijd met de mensenrechten. Het enge is dat de geluiden van de ‘LGBT-vrije’ Poolse gemeentes en de extreemrechtse Dries van Langenhove van Schild & Vrienden geen toevallige gebeurtenissen zijn. Het maakt onderdeel uit van de grotere agenda van TFP, die zich uitstrekt tot aan Brazilië waar de eerste TFP is opgericht. Achter de contrarevolutie zit veel geld, een internationale structuur en een antidemocratische rechtsextremistische doctrine.”

Na het gesprek met Bartosz Koska werd me steeds duidelijker hoe belangrijk de actie van Solidarity Action Brussels in Puurs was. Het waarschuwt de mensen en houdt het debat gaande. De zusterband tussen Puurs en Debiça doet niet alleen pijn in het hart van de LGBT+-gemeenschap, maar ook in die van mensen die streven naar gelijke rechten voor iedereen – ongeacht je hetero of queer bent. Bartosz Koska is blij dat ze met hun symbolische affiche ‘Twin Cities with the Polish LGBT Free Zone’ het gesprek met de gemeente Puurs hebben kunnen openen. Zo zijn Solidarity Action Brussels en çavaria samengekomen met de verantwoordelijken van de gemeente.

Toch vreest Bartosz Koska dat daadwerkelijke verandering en verbetering voor de LGBT+-gemeenschap in Polen en gemeente Puurs zal uitblijven. Het breken van zusterbanden tussen Poolse en Belgische gemeenten blijft een gevoelig thema. Een geschiedenis van veertig jaar samenwerking kan niet zomaar overboord worden gegooid. Toch willen we de burgemeester van Sint-Puurs-Amands vragen om bij zichzelf na te gaan wat belangrijker is: de band met de Poolse Debiça of de rechten van mensen van vlees en bloed? De rechten van LGBT+-personen zijn namelijk ook mensenrechten.