Euforie is een term die we niet vaak meer gebruikt zien, en dysforie staat vaker en vaker in de krant. Vroeger was het andersom, natuurlijk. We hoorden of lazen wel eens dat iemand euforisch gelukkig was, of dat ze door euforie overweldigd waren. 

De twee woorden zijn elkaars tegenpool. Dysforie, even los gekeken van gender, betekent een diep gevoel van “fout”-heid. Het gevoel dat er iets mis is met jezelf, met de wereld, met je leven. Dysforie voelen we als we naar het nieuws kijken en de planeet om zeep zien gaan. We voelen die in relaties die niet goed zitten. En, we voelen dat als we de persoon in de spiegel nauwelijks herkennen. 

Genderdysforie, dan, is dat gevoel, specifiek over gender. Een discrepantie tussen lichaam en onze beleving van de wereld. Een soort fantoomgender. 

Het is pride, verdorie. Het nieuws, het hele internet, staat stampvol met artikels en reportages over genderdysforie. Laat ons dan kijken naar een kant van de menselijke ervaring waar we het al te weinig over hebben: Gendereuforie. 

Maar daar gaat het me vandaag niet zo om. Het is pride, verdorie. Het nieuws, het hele internet, staat stampvol met artikels en reportages over genderdysforie. Laat ons dan kijken naar een kant van de menselijke ervaring waar we het al te weinig over hebben: Gendereuforie. 

Euforie, het gevoel dat er iets zo juist zit dat het je bijna overweldigt van geluk. Voor mij is dat als ik in de spiegel kijk en wel dégelijk mezelf zie. Als ik een nieuwe top koop en die goed zit. Als iemand aan de telefoon of in de winkel me als Ela aanspreekt. Dat kan zo klein zijn, en dat maakt mijn dag goed. 

Nu, als je zelf niet trans bent, kan ik me voorstellen dat je daar je schouders wat bij optrekt. 'Oké. Een van die rare transitie-dingen. Wat heeft dat met mij te maken?' En dan grijp ik u, beste lezer, even bij de schouders, en schud ik u met liefde even heen en weer. Want het antwoord, natuurlijk, is alles.

Stel. Je bent een cisgender man (bij de geboorte kreeg je het mannelijk geslacht toegewezen en je voelt je man) en je haarlijn trekt zich terug. En je voelt je daar slecht bij. Dat zit hem diep in je maag. Natuurlijk, veel mannen hebben een regressieve haarlijn, en daar is niets mis mee, en de meeste mannen in je familie waren kaal tegen de 40, maar bij jou knaagt daar iets aan. Je laat haarimplantaten steken en voor de eerste keer in jaren kijk je in de spiegel, ga je met je vingers door een, opnieuw, volle haardos en voel je je goed. 

Dat is gendereuforie. Een klein moment waarop je je goed in vel voelt. Een moment dat onlosmakelijk verbonden is met hoe jij jouw gender ziet. En zo’n momentjes liggen overal voor het oprapen, maar jij, beste cisgender lezer, bent die vaak al gewoon

Stel, je bent een cisgender vrouw (vrouw, niet trans...) en je scheert je benen en die eerste avond slapen kan je het niet laten om ze tegen elkaar te wrijven (wie dit nog nooit gedaan heeft: doen!) maar de volgende dag draag je je zomerkleedje dat je al even opzij hebt gehangen en je weet dat dat er goed uit ziet maar enkel als je beenhaar onder controle is, en nu heb je het kleedje aan en doe je een pirouetje voor de spiegel zoals in de reclames en misschien was je uitvoering niet zo goed... Je voelde je wel goed.

Dat is gendereuforie. Een klein moment waarop je je goed in vel voelt. Een moment dat onlosmakelijk verbonden is met hoe jij jouw gender ziet. En zo’n momentjes liggen overal voor het oprapen, maar jij, beste cisgender lezer, bent die vaak al gewoon. Het is niet zo speciaal als men jou Ela noemt (zolang dat ook je naam is natuurlijk) want dat doen ze al jaren. Maar dat wil niet zeggen dat gendereuforie niet voor jou is. 

En dat is eigenlijk een sterk element van het transgender zijn waar we nauwelijks over spreken. Ja, véél trans mensen beseffen dat ze trans zijn omdat er iets mis was. Maar op een gegeven moment gaat het em niet meer om ontsnappen. Tenslotte, als weglopen het enige echte aspect van de trans ervaring was — zoals sommigen beweren — dan zou iedereen er genoeg aan hebben om een genderloze blob te zijn (Wie dat wel is: bonuspuntjes. Agender is ook cool), maar dat is niet zo. 

Spijt gebeurt vaker bij het weglopen. En wij lopen niet enkel weg. Wij lopen het geluk toe. Jagen het na. En wij vinden dat, héél vaak onder elkaar. 

Het is zo dat er trans mannen zijn die gelukkig zouden zijn geweest zonder gender, of ergens anders op het non-binaire spectrum, en dat het enkel door externe druk was dat ze grotere stappen gemaakt hebben. Maar een groot percentage, groter dan elke cosmetische, gender-euforie-verwekkende medische ingreep voor cisgender personen, heeft geen spijt. 

Spijt gebeurt vaker bij het weglopen. En wij lopen niet enkel weg. Wij lopen het geluk toe. Jagen het na. En wij vinden dat, héél vaak onder elkaar. 

We spreken niet genoeg over euforie en over trans geluk want er zijn mensen wiens ideologie er baat bij heeft dat onze ervaring enkel gezien wordt als een krampachtig ontsnappen van maatschappelijke verwachtingen. Maar dat is mijn ervaring niet. Mijn ervaring is van lachen en huilen en gelukkig zijn op een manier die vroeger voor mij niet toegankelijk was. 

Ik nodig daarom ook iedereen, zeker cis personen uit, om je gender eens onder de loep te nemen, want je weet maar nooit wanneer er een onverwachte bron van geluk, van euforie, net onder het zand verborgen zit. 

Gelukkig zijn is ook ons recht.