Uit de grote stroom van boeken die dit jaar werden uitgegeven, haalde ik er enkele waar ik bijzonder van genoot. De volgorde is willekeurig. Ik beperk me tot tien boeken die in het Nederlands verschenen (oorspronkelijk of in vertaling) en die een LGBT+-thema of -hoofdpersonage hebben. 

Daarbij heb ik vooral die titels uitgekozen die weinig aandacht kregen in de pers - en die aandacht toch verdienen. Persaandacht is namelijk veel afhankelijker van toevalligheden dan we graag zouden geloven. Er wordt wel eens gezegd dat kwaliteit altijd komt bovendrijven. Maar dat is helaas niet het geval. Soms zijn het juist de lichtgewichten, de makkelijk te verteren boeken, een algemene deler, die bovendrijven. En boeken met een uitgesproken LGBT+-thema vallen zelden onder die noemer. Veel goede boeken blijven daarom onder de radar. Ook onder mijn radar, trouwens. Dus ik ben altijd blij als klanten of uitgevers me een pareltje tippen dat ik nog niet had opgemerkt.

Mariken Heitman - De wateraap

In het zintuiglijke verhaal 'De wateraap' onderzoekt Mariken Heitman het zachte verzet van een eenling tegen het keurslijf. Hoe word je mens, als dat betekent: vrouw of man?

Naar dit debuut had ik heel erg uitgekeken. De verhalen die ik online van Mariken Heitman had gelezen vond ik verrassend origineel. Sowieso verschijnen er weinig boeken met non-binaire personages, of mensen die hun gender in vraag stellen. De verwachtingen die ik had werden helemaal waargemaakt in dit debuut. Een combinatie van een poëtische schrijfstijl, intelligente gedachten en een goed verhaal, maken dit boek tot mijn absolute favoriet van dit jaar. 

Lesley Nneka Arimah - Wat het betekent wanneer een man uit de lucht valt (What It Means When a Man Falls from the Sky)

'Wat het betekent wanneer er een man uit de lucht valt' is het debuut van de Nigeriaanse schrijfster Lesley Nneka Arimah. Het boek werd bekroond met een hele rits aan prijzen, waaronder de Kirkus Reviews Prize.

Ook verrassend was deze verhalenbundel van Lesley Nneke Arimah van wie ik nog nooit had gehoord.  Het boek verscheen al in 2015 in het Engels, maar werd pas nu vertaald en uitgegeven door een kleine eigenzinnige uitgeverij (Karaat). Waarvoor dank, want de verhalen zijn origineel, gaan over sterke vrouwen, hebben een Afrikaanse setting en zijn prachtig geschreven (én goed vertaald). Allemaal redenen om dit boek op je nachtkastje te leggen, ook al heeft slechts een van de verhalen een duidelijk lesbisch thema. 

Thomas van der Meer - Welkom bij de club

Thomas werd geboren met een andere naam in een ander lichaam. Wanneer hij besluit te worden zoals hij zich voelt, lopen de reacties sterk uiteen.

Boeken met een trans man in de hoofdrol zijn er nog niet erg veel. Er zijn een aantal puur autobiografische boeken, maar als het over romans gaat is het rijtje van Nederlandstalgie boeken kort: Aldus Sybren van Micha Meinderts en Liefde is een rebelse vogel van Mounir Samuel. Thomas van der Meer voegt hier nu een pareltje aan toe. Wat zijn boek bovendien uitzonderlijk maakt is de humoristische manier waarop hij vertelt over de wereld om hem heen.

In korte maar krachtige hoofdstukken neemt hij ons in 'Welkom bij de club' mee op zijn ontdekkingstocht. Daarbij zoekt hij, net als Micha Meinderts, naar nieuwe manieren, een nieuwe taal, om over transgender zijn te praten. En voor de liefhebbers van Paulien Cornelissen: de stijl van Van der Meer doet erg denken aan haar talent om boeiende informatie op een onderkoelde humoristische manier te brengen. 

Bridget Collins - De boekbinder (The Binding) 

Emmett, een jonge boerenzoon, gaat in de leer bij een boekbindster. Zij weet dat hij de aangeboren gave heeft om herinneringen van mensen te wissen en in een boek vast te leggen. Een dergelijk boek kan zowel in goede als verkeerde handen vallen.

Ik lees niet vaak fantasy, maar af en toe is er een boek in het genre dat me enorm weet te bekoren. In het Engels is er meer keuze dan in het Nederlands als je van LGBT+-fantasy houdt: Malinda Lo, Rosie Garland, Jane Fletcher, Josh Lanyon…

Maar daarvan verschijnt er niet veel in vertaling. 'De boekbinder' van Bridget Collins is een van de weinige. Niet alleen is de homoverhaallijn mooi uitgewerkt (en bovendien het hoofdthema), het boek zit ook prachtig in elkaar en is enorm meeslepend. Een echt winterboek! 

Kate Davies - In het diepe (In at the Deep End)

Een humoristisch en zeer openhartig romandebuut over een vrouw van in de twintig die ontdekt dat ze misschien op zoek is geweest naar liefde – en genot – op de verkeerde plekken.

'In het diepe' is boek waarin een vrouw niet alleen op zoek gaat naar haar lesbische identiteit, maar ook naar wat voor relatie ze wil en vooral: waar ze seksueel naar verlangt. Niets wordt verbloemd. Niet de seksuele verlangens en belevenissen en niet de pijnlijke gevolgen van een liefde die je niet meer in de hand hebt. 

Lieke Noorman - Portugal! Portugal! Portugal! – Een tijdreis van noord naar zuid

Lieke Noorman bezocht Portugal dertig jaar geleden voor het eerst, en bleef er komen. Nu gaat ze terug naar de mensen die ze toen leerde kennen, in de fado-lokalen van Lissabon, of diep in het binnenland.

Houd je net als ik van lesbische vrouwen én van Portugal? Dan is dit boek zeker een aanrader. Al is het geen fictie en hoort het dus niet echt thuis in dit rijtje, Lieke Noorman schrijft zo meeslepend over haar (onder meer lesbische) ervaringen in Portugal, over het land en de kleurrijke mensen die ze daar ontmoet, dat het boek leest als een roman. 

Jeanette Winterson - Frankusstein (Frankissstein)

In Brexit Engeland wordt de jonge transgender arts Ry tegen beter weten in verliefd op Victor Stein, een gevierde professor die het debat rondom kunstmatige intelligentie leidt – en in de avonduren een mysterieus experiment uitvoert in de catacomben onder Manchester.

Weer eens een echte Jeanette Winterson voor de liefhebbers. Winterson speelt in Frankusstein – net als in veel van haar andere boeken – met het gender van haar hoofdpersoon. Hoewel ik het boek soms wat rommelig en ongestructureerd vond, genoot ik wel weer van haar frisse invalshoeken, de filosofische uitweidingen en de kleurrijke personages die ze opvoert. 

Eva Meijer - Voorwaarts

In 1923 verlaat een groep anarchisten Parijs om nabij Luynes een commune genaamd De groene weg op te richten. Hun doel is om in harmonie met de aarde te leven, iets dat ze hopen te bereiken door middel van nudisme, veganisme en gelijkheid tussen man en vrouw.

De boeken van Eva Meijer stellen me nooit teleur. In haar prachtige poëtische stijl, lijkt ze elk onderwerp aan te kunnen. In 2019 verscheen van haar niet alleen een roman, maar ook een non-fictieboek over depressie: De grenzen van mijn taal. Een prachtig staaltje van zelfanalyse, dat interessant, herkenbaar en erg leesbaar is voor al wie met depressie te maken krijgt. 

In haar roman 'Voorwaarts' voert ze personages op die we niet vaak zien verschijnen in boeken. Biseksualiteit komt aan bod, een lesbische liefdesrelatie, maar ook een algemener non-conformisme: anarchisme, veganisme, open relaties. Het boek lijkt een gedachte-experiment. Hoe geef je je verzet tegen de samenleving vorm? En zijn we in staat om te ontkomen aan de druk van buitenaf? 

Bart Stouten - Liefde en andere overvloed

Op een goede morgen ontmoet radiomaker en dichter de Oegandese Jim, die ligt te slapen in de hal van zijn appartementsgebouw…

Bart Stouten (de bekende radio-stem van Klara) is een van de weinige homo-auteurs die regelmatig in zijn boeken homoseksuele hoofdpersonages opvoert. Dit jaar was hij met 'Liefde en andere overvloed' - bij mijn weten - de enige. Aan zijn bloemrijke stijl merk je dat hij vooral een dichter is, maar hij weet ook altijd een meeslepend verhaal met vele lagen te vertellen. Net als in zijn vorige boek, 'Het huilt voor jou', verweeft hij een liefdesverhaal tussen twee mannen met de grote hedendaagse thema’s. 

Christine van den Hove - Colombe

1838. In een bergdorp in het diepe zuiden van Frankrijk worden op dezelfde dag twee kinderen geboren. De twee meisjes, Colombe en Amparo, groeien samen op en voelen zich steeds sterker tot elkaar aangetrokken.

Sommige verhalen verdwijnen in de plooien van de geschiedenis. Vooral die van minderheden. Het is aan ons om onze eigen geschiedenis als LGBTQ's vorm te geven, te verzinnen soms. Christine van den Hove doet dat met verve. Ze geeft in 'Colombe' een stem aan twee vrouwen die midden 19e eeuw in een Frans bergdorp verliefd op elkaar worden, maar geen woorden hebben voor wat ze voelen. 

Ook dit nog

Er verscheen dit jaar zoveel goeds dat het moeilijk was om me te beperken tot tien titels. Dus onderaan hangt nog een lijstje van boeken die je ook kan proberen. Ik had er ook nog de titels aan toe kunnen voegen van de boeken die ik graag had willen lezen. Of de boeken waarvan ik vind dat ze vertaald hadden moeten worden… Maar ik zal jullie sparen. Het is met goede boeken als met goed eten: om er echt van te genieten, mag men er niet te veel van consumeren. 

• Fleur Pierets: Julian
• Ocean Vuong: Op aarde schitteren we even (On Earth We’re Briefly Gorgeous)
• Femke Vindevogel - Confituurwijk
• Sally Rooney: Gesprekken met vrienden (Conversations with Friends)
• David Sedaris: Calypso
• María Gainza: Zwart licht (La luz negra)
• Rebecca Makkai: Een stralende toekomst (The Great Believers)
• Maxim Februari: De onbetrouwbare verteller
• Maartje Wortel: Dennie is een star

Kinderboeken: 

• Jessica Love: Julian is een zeemeermin
• Michaël Escoffier: Prinses Kevin
• Lawrence Schimel: Bedtijd en Klaarwakker