In de bundel wordt de mythe van Tiresias gebruikt als rode draad. Hij is een ziener uit de Griekse mythologie die als straf voor het verstoren van twee parende slangen in een vrouw werd veranderd.

ZIZO praatte met de vertalers, Gaea Schoeters en Johanna Pas, over Tempest, de bundel en radicale empathie.

Hoe verschilt ‘Hold Your Own’ van het ander oeuvre van Tempest?

Johanna: “Dit is haar eerste bundel die heel tekstueel is. Haar ander werk was vaak gebaseerd op zaken die ze al als slams bracht. Dit werk is dan ook heel leesbaar. Dat maakt het dankbaarder om te vertalen.”

Gaea: “Inhoudelijk vind ik hem ook heel interessant. Ze schrijft persoonlijke gedichten over gender, seksualiteit en haar jeugd. Maar dan gebruikt ze die mythe van Tiresias om de bundel te structureren. Die afwisseling maakt het een mooi geheel.”

  
Authentiek

Wat betekent Kate Tempest voor jullie?

Johanna: “Ik apprecieerde zowel haar performances als de manier waarop ze sterke poëzie en politieke statements kan combineren. Toch was het niet een van mijn favoriete dichters. Door de vertaling is dat veranderd. Je bent dan verplicht om er helemaal in te duiken. Toen merkte ik pas echt hoe ze in staat is om iemand vast te grijpen.”

Gaea: “Ik kende Tempest voor de vertaling vooral als een fenomeen. Maar daar ben ik altijd wat wantrouwig bij. Ik vraag mij dan af of Tempest echt is of gewoon een heel goede truc. Door de bundel te vertalen en haar te interviewen, ben ik ervan overtuigd dat Tempest  wel degelijk authentiek is. Ze bereikt ook een breed publiek met haar teksten, wat ik fascinerend vind.”

Hoe denken jullie dat ze zo’n breed publiek kan bereiken? 

Johanna: “Voor een groot deel komt dat door haar charisma op het podium. Daardoor is poëzie niet iets elitairs en abstract, maar iets van de straat. Als Tempest teksten brengt, heeft ze zowel een priestergehalte als een rock-’n-roll-gehalte, een beetje als Patti Smith. Er zijn dichters die minstens even goed zijn als zij, maar niet zo’n groot bereik hebben omdat ze het niet op die manier kunnen overbrengen.”

Gaea: “Ik ben ook van de generatie waarbij 95% van het publiek afhaakt als je zo’n expliciete queer content brengt. Ik vind het fascinerend hoe Tempest daarmee net het omgekeerde gedaan krijgt. Volgens mij speelt het feit dat ze uit Zuidoost-Londen, een ruwe buurt, komt daarin een rol. Dat zorgt voor authenticiteit. Die geloofwaardigheid heeft ze ook vergroot door ontzettend hard te werken. In het begin schuimde ze open mics af waar geen hond naar kwam kijken en ze bleef doorzetten. Dat is iets waar ik als kunstenaar enorm in geloof.”

Nieuwe dingen enten zich makkelijker in mensen via kunst.

Radicale empathie

Ze praat in de bundel onder andere over genderconventies, de klimaatproblematiek en het kapitalistisch systeem. Kan ze volgens jullie met haar woorden en bereik grote maatschappelijke debatten ondersteunen?  

Johanna: “Ik denk dat kunst sowieso die functie heeft, om een groter maatschappelijk debat te versterken. Al die bijdragen zijn miniem maar wel belangrijk. In deze bundel komt ook voor het eerst het concept van radical empathy naar voor. Daar wordt al op verschillende niveaus over gepraat in onze samenleving. Nieuwe dingen enten zich makkelijker in mensen via kunst. Tempest draagt hieraan bij en het heeft een ripple effect dat verder gaat dan enkel haar publiek.”

Gaea: “Zij is volgens mij ook niet degene die de grote standpunten in debatten zal innemen. Ze ziet zichzelf ook niet als een politiek activist, in tegenstelling tot andere kunstenaars. Ze laat zaken gewoon op een heel persoonlijk niveau resoneren bij mensen waardoor het een verandering van binnenuit meebrengt. Haar intentie is niet: ‘ik ga nu een bundel maken omdat er iets met queer rechten moet gebeuren’. Ze vertelt gewoon haar verhaal. Ze wil alles begrijpen en geen kant kiezen. Daar komt die radicale empathie ook weer in terug.”

Als je gehoord wordt, kan je het jezelf veroorloven om genuanceerder naar dingen te kijken.

In welke mate is radicale empathie mogelijk?

Gaea: “Tempest zegt er zelf altijd bij dat ze het enkel kan doen omdat ze geprivilegieerd genoeg is. Ze heeft de mentale luxe om na te denken over een CEO die werknemers een situatie instuurt waardoor ze allemaal zullen sterven aan vervuiling. Ze probeert daar dan zonder vooroordelen een vorm van empathie voor op te wekken. Ik vind het straf dat je die mentale oefening kan maken. Ik begrijp waarom ze het wil doen want we zijn terecht gekomen in een spiraal van polarisatie waar je uiteindelijk ook niks mee bent.”

Johanna: “Ik heb veel respect voor al die verschillende stijlen want dat is allemaal nodig. Je hebt mensen die vanuit woede activist zijn maar je hebt daarnaast ook bruggenbouwers. Tempest is zo iemand. Ze wil de dialoog in stand houden. Je kan alleen maar hopen dat er van allebei genoeg zijn om de samenleving te veranderen. Uit frustratie kan je drang naar verandering komen. Niet iedereen kan dat opbrengen en dat zou ook niet goed zijn. Dan blijven we enkel naar elkaar schreeuwen.” 

Gaea: “Op het moment dat je het gevoel hebt dat je gehoord wordt en dat je gehoord wordt door zo'n brede groep mensen als Tempest, heb je misschien wel de neiging om zachter te gaan praten. Je kan het je dan veroorloven om genuanceerder naar dingen te kijken. Maar als je het gevoel hebt dat je boodschap niet aankomt, ga je luider spreken.”

Theater

Er wordt van de bundel ook een theatervoorstelling gemaakt waarbij ‘Tiresias’ en ‘Antigone in Molenbeek’ langs elkaar worden gezet. Op welke manier gaan die stukken elkaar aanvullen?

Gaea: “Ik ben benieuwd om het resultaat te zien. De dramaturgische overeenkomst ligt in twee personages die een zoektocht doen naar 'wie ben ik'. Bij ‘Antigone in Molenbeek’ is dat eerder een zoektocht die naar buiten gericht is, want het gaat eerder over 'hoe verhoud ik mij tot de wereld rondom mij’. Bij ‘Tiresias’ is het een zoektocht aan de binnenkant: ‘wie ben ik en hoe verhoud ik mij tot de wereld in mezelf’.”

Johanna: “Ze worden wel allebei door maatschappelijke krachten bijna verpulverd. Dan moeten ze zichzelf terug opbouwen. Het is een strijd met de buitenwereld. Het is iets heel hedendaags, het gevecht van het individu tegen grote krachten die erop inwerken."

Tiresias is verkrijgbaar bij Kartonnen Dozen. 
De theatervoorstelling zal plaatsvinden op 30 september in het Toneelhuis.