Wanneer je de statistieken bekijkt, valt meteen op dat de zichtbaarheid van LGBT-personen in de Vlaamse massamedia er sinds de jaren 80 sterk op vooruit is gegaan. Dat is goed nieuws volgens Laura Jacobs en Cecil Meeusen, want uit internationaal onderzoek blijkt dat genuanceerde en tolerante berichtgeving over minderheidsgroepen in dagelijkse nieuwsuitzendingen tot gevolg heeft dat de openheid naar dergelijke groepen toeneemt. 

Toch zijn de twee sociale wetenschappers eerder voorzichtig positief. Want ook al zijn LGBT-personen steeds vaker op het scherm te zien en hebben journalisten meer oog voor kwesties die hen betreffen, toch komen ze niet altijd zelf aan het woord. “Slechts in de helft van de nieuwsberichten over holebiseksualiteit krijgen leden van de LGBT-gemeenschap zelf een stem”, vertellen Jacobs en Meeusen. “Het wordt gevaarlijk als de media te weinig aandacht besteden aan individuele getuigenissen. De berichtgeving kan stereotiep zijn, de uniekheid van LGBT-personen miskennen en de mensen reduceren tot de groep waartoe ze behoren.” 

Slechts in de helft van de nieuwsberichten over holebiseksualiteit krijgen leden van de LGBT-gemeenschap zelf een stem

Zolang LGBT-personen slechts af en toe actief mogen deelnemen aan het publieke debat, blijft het potentieel van de massamedia als katalysator voor tolerantie volgens de onderzoekers onderbenut. Een kanttekening die zij daarbij willen maken, is dat het bijvoorbeeld in berichten over gaybashing niet altijd ethisch of juridisch correct zou zijn om slachtoffers te tonen of te interviewen.

Boodschap van tolerantie

Een andere opmerkelijke vaststelling die Jacobs en Meeusen doen, is dat de inhoud van de verslaggeving over LGBT-personen drastisch is veranderd. Wanneer de LGBT-gemeenschap in de jaren 80 en 90 ter sprake kwam in het tv-journaal, ging het veelal om berichten over hiv of over Vaticaans ongenoegen over de ‘homoseksuele levensstijl’. In meer recente nieuwsuitzendingen daarentegen zijn het thema’s als gelijke rechten en holebi- en transfobie die de aandacht genieten.

Berichtgeving over de LGBT-gemeenschap blijft vaak negatief geladen, maar intussen wordt het niet meer naar voren gedragen als het toonbeeld van abnormaliteit en afwijkend gedrag

Daarmee is volgens de onderzoekers een belangrijke transitie gebeurd: “In onze Vlaamse mainstreampers zijn journalisten gaandeweg overgestapt van het problematiseren van holebi’s en trans personen naar het problematiseren van holebi- en transfobie.” Berichtgeving over de LGBT-gemeenschap blijft vaak negatief geladen, maar intussen wordt het niet meer naar voren gedragen als het toonbeeld van abnormaliteit en afwijkend gedrag. Bovendien wijzen de onderzoekers erop dat positieve berichtgeving rond LGBT-personen waarschijnlijk uitblijft omdat er binnen het Vlaamse nieuwslandschap meer interesse is in wat fout gaat in de wereld dan in wat goed loopt. Dat de rechten en belangen van de LGBT-gemeenschap steeds meer zendtijd krijgen, juichen zij toe.

Drie subgroepen onder de loep

Jacobs en Meeusen voerden ten slotte gedetailleerd onderzoek naar de representatie van drie subgroepen van de LGBT-gemeenschap, meer bepaald naar homoseksuele mannen, lesbische vrouwen en trans personen. Over biseksuele personen vonden de onderzoekers te weinig gegevens om er concrete onderzoeksresultaten over te publiceren. Ze stellen daarbij vast dat zij anders geportretteerd worden. Homomannen halen bijvoorbeeld eerder het nieuws met negatieve verhalen over gaybashing of vermeende promiscuïteit, terwijl lesbiennes vaker aan het woord komen bij ‘softe’ thema’s zoals adoptie en gelijke rechten. 

Terwijl homoseksuele mannen het vaakst in beeld en aan het woord komen, is dat al een stuk minder het geval bij lesbische vrouwen

Opvallend is ook de frequentie waarmee subgroepen op het scherm verschijnen. “Journalisten zijn altijd op zoek naar een elite source. Als een weerspiegeling van genderongelijkheid in de samenleving, gaat de voorkeur daarbij vaak uit naar mannen.” Terwijl homoseksuele mannen het vaakst in beeld en aan het woord komen, is dat al een stuk minder het geval bij lesbische vrouwen. Trans personen komen het minst aan bod. “Zij blijven de meest gemarginaliseerde en minst zichtbare subgroep in het nieuws”, stellen de onderzoekers vast. “Het is nog maar sinds het laatste decennium dat er enige persaandacht is voor trans personen en dan nog is die hooguit sporadisch te noemen.”

Dat lesbische vrouwen en trans personen systematisch ondergerepresenteerd blijven, heeft volgens Jacobs en Meeusen geen onbelangrijke gevolgen voor de normalisering en sociale aanvaarding van deze groepen. “De constante discrepantie in de verslaggeving zorgt ervoor dat mensen die in het dagelijks leven zelden of nooit met lesbiennes of trans personen in aanraking komen, minder kansen krijgen om hen te leren kennen”, menen de humane wetenschappers. “Tegelijk verhindert hun relatieve onzichtbaarheid ook het vormen van rolmodellen voor leden van deze groepen zelf. Onder de impuls van de massamedia raakt het grote publiek steeds meer vertrouwd met homoseksuele mannen en begint het zich er ook stilaan toleranter tegenover op te stellen. Maar ongelijke media-aandacht voor lesbiennes en trans personen zorgt ervoor dat deze minder actief erkenning krijgen als legitieme onderdelen van onze samenleving.” 

Hoewel Jacobs en Meeusen hoopvol zijn over de manier waarop de Vlaamse massamedia steeds actiever tolerantie ten opzichte van de LGBT-gemeenschap uitdragen, concluderen zij dat er toch nog werk aan de winkel blijft in het geven van een stem aan LGBT-personen zelf en het tonen van sommige subgroepen.