Voorlopig zien we geen afname van de vraag naar PrEP bij de HRC. “Wij hadden verwacht dat het aantal mannen dat PrEP wilt beperkt zou zijn en na de eerste golf snel zou afnemen,” aldus Eric Florence, hoofd van Hiv & Soa-kliniek van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen. “We zien nu mannen die aanvankelijk weigerachtig stonden tegenover PrEP. Mogelijk zijn ze overtuigd geraakt via vrienden, of is hun seksueel patroon recent veranderd.”

Minder duur

De gebruiker betaalt maximum 12,10 euro voor een doosje van dertig pillen, goed voor een maand bij dagelijks gebruik. Aanvankelijk kozen de meeste PrEP-gebruikers voor dagelijkse inname van PrEP, nu kiezen meer mannen voor periodiek gebruik. Bijna de helft van de PrEPpers neemt medicatie voor en na periodes van onbeschermde seks. 

De voorbije paar jaar werden slechts weinig aanvragen tot terugbetaling van PrEP geweigerd door de artsen van de HRC

Twee jaar terug was de medicatie enkel beschikbaar onder de merknaam. Inmiddels zijn er ook generische varianten op de markt. Het prijsverschil is echter beperkt, omdat ook de prijs van merkmedicatie tot bijna een derde is gedaald. Voor de gebruiker maakt dat weinig uit, die betaalt een vaste eigen bijdrage, maar de prijsdaling is goed nieuws voor de overheid. Er wordt verwacht dat de prijs verder zal dalen in de komende jaren.

Ook goed nieuws is dat er zich onder de PrEPpers geen besmettingen met hiv voordeden. Dat betekent dat de medicatie haar werkt goed doet, maar ook dat de PrEPpers hun medicatie correct innemen. De voorbije paar jaar werden slechts weinig aanvragen tot terugbetaling van PrEP geweigerd door de artsen van de HRC. Doorgaans schatten kandidaten voor PrEP hun risico’s correct in.

Vooral homomannen

De overheid koos ervoor om PrEP beschikbaar te stellen voor groepen die vaker met hiv in contact te komen, zoals mannen die seks hebben met mannen, sub-Saharaanse migranten en sekswerkers. PrEP is enkel bij de eerste groep een succes. Bijna 99 procent van de huidige PrEP-gebruikers zijn homomannen. Slechts enkele vrouwen en trans personen gebruiken PrEP. 

We zien op zelden vrouwen, trans personen of bi-mannen op de PrEP-consultaties

PrEP slaat niet aan in de Afrikaanse gemeenschap. 1,5 procent van de PrEP-gebruikers is van sub-Saharaanse afkomst, maar meestal gaat het hierbij om mannen met homoseksuele contacten. Eric Florence bevestigt deze trend: “De vraag komt bijna uitsluitend van homomannen. We zien op het ITG zelden vrouwen, trans personen of bi-mannen op de PrEP-consultaties.”

Sekswerkers kiezen evenmin voor PrEP. Vrouwelijke sekswerkers houden het liever bij condooms. Er is weinig hiv onder de algemene bevolking, de kans dat er bij een betaald sekscontact een hiv-infectie plaatsvindt is erg klein. Dat ligt anders voor mannelijke sekswerkers. Maar voor deze mannen en jongens is PrEP geen evidente keuze. Vaak gaat het om jongens die leven van dag tot dag. PrEP past niet in zo’n levensstijl. Bovendien zijn velen onverzekerd, waardoor het complex en duur wordt om aan de medicatie te komen. 

Meer soa’s

Hebben de doemdenkers die vreesden voor een toename in soa-besmettingen in de gay scene door PrEP gelijk? Er is internationaal een toename van het aantal soa-diagnoses onder mannen die seks hebben met mannen. Er worden vaak soa-infecties vastgesteld bij de driemaandelijkse controles van PrEP-gebruikers. Op zich is dat goed nieuws, want dat betekent dat de soa’s worden behandeld, zodat ze niet doorgegeven worden. Ook goed nieuws is dat de meeste PrEPpers zich regelmatig laten testen, weinigen zijn ‘lost to follow-up’, zoals dat in medische kringen heet.

Ik voel me nu veel vrijer bij seks, ik durf meer te experimenteren. En ik ben niet bang meer wanneer ik me laat testen - Tim

Eric Florence nuanceert het verband tussen PrEP en soa’s: “De meningen hierover lopen uiteen. De toename van het aantal soa-diagnoses was al aan de gang voor de komst van PrEP, dus de stijging kan zeker niet alleen toegeschreven worden aan PrEP. Maar het is best mogelijk dat gedragsverandering door PrEP, zoals meer sekspartners en/of minder condoomgebruik, ook een invloed heeft. We zien wel regelmatig dat mannen ineens meer partners en meer seks hebben kort na de start met PrEP, maar dat stabiliseert zich nadien weer. PrEP is voor velen een reden om zich te bezinnen over hun seksleven. De regelmatige consultaties om te testen zijn vaak aanleiding om te praten over druggebruik of mentale gezondheidsproblemen.”

Tim en Bart

Sensoa communiceerde in 2018 over PrEP in hun campagne Ik Weet Wat Ik Doe. Ze verspreidden posters en clips met twee mannen die voor PrEP kozen: Tim Devriese, journalist voor De Standaard en BRUZZ, en Bart Verrecas, Mr. Leather Belgium 2018. Hoe ervaren zij twee jaar PrEP in België?

Tim: “Ik ben nog altijd even enthousiast over PrEP als toen ik ermee begon, misschien nu zelfs nog wat meer. Mijn seksueel gedrag is er niet door veranderd, maar wel mijn beleving. Ik voel me nu veel vrijer bij seks, ik durf meer te experimenteren. En ik ben niet bang meer wanneer ik me laat testen. Ik merk dat ik nu gemakkelijker praat over seks, met partners maar ook met mijn arts.”

Ook Bart – en zijn partner – zijn enthousiast over PrEP. Bart: “Ik vind het gevoel dat ik goed beschermd ben voor hiv erg comfortabel. Wij gebruiken PrEP periodiek, dus niet dagelijks. We gebruiken de medicatie enkel wanneer we uitgaan, en dat is zeker niet elk weekend.” 

Merken zij meer van soa’s sinds ze PrEP nemen? Bart: “Vrienden vertellen me dat ze sinds PrEP vaker soa’s hebben gehad. Dat kan zijn omdat ze nu vaker seks zonder condoom hebben. Maar ze moeten zich nu ook veel vaker laten testen op soa’s dan ze vroeger uit zichzelf deden. Mij geeft die verplichte driemaandelijkse controle een gerust gevoel.” 

De bezorgdheid om veilige seks is er nog altijd in de gay community, maar ze wordt nu op een andere manier ingevuld - Bart

Tim heeft sinds hij PrEP neemt al twee keer een soa gehad. Tim: “Voorheen nooit, maar ik moet toegeven dat ik me toen zelden liet testen op soa’s. Een soa is inderdaad vervelend, maar je moet het ook niet dramatiseren, vind ik. Ik word goed begeleid door mijn arts.”

Bart vindt dat PrEP een grote impact heeft op de gay scene. Bart: “Er is nu minder een taboe rond PrEP, er wordt openlijk over gepraat. PrEP is ingeburgerd. Mannen die geen condooms gebruiken, gebruiken nu PrEP. De bezorgdheid om veilige seks is er nog altijd in de gay community, maar ze wordt nu op een andere manier ingevuld. Tijdens de fetish socials die ik als Mr. Leather organiseerde kreeg ik soms vragen over PrEP, omdat ik aan een campagne van Sensoa over PrEP meewerkte.”

Voor Tim mag het PrEP-effect groter zijn: “Ik had verwacht dat er door PrEP meer openheid over seks zou ontstaan in de homogemeenschap. Dat is niet gebeurd, ik merk nog altijd veel preutsheid en remmingen om over seks te praten. Je ziet vaak profielen op Grindr die PrEP vermelden, maar in mijn gay vriendenkring heeft nog maar één iemand me verteld dat hij ook PrEP neemt.”
 
Meer info: www.mannenseks.be – www.be-prep-ared.be