Waarover gaat jouw doctoraatsproject?

'We willen de leefwereld en de ervaringen van trans- en genderdiverse personen bij de sociomedische transitie op het werk beter begrijpen. Wat helpt er wel of niet bij het terug starten op het werk na een afwezigheid door genderbevestigende chirurgie? En hoe kan de zorgverlening en het bedrijf trans personeel beter steunen tijdens de transitieperiode.'

Terug aan het werk na een periode van afwezigheid omwille van een medische reden, dat is momenteel een hot item.

'Het terug starten met werken, na een periode van arbeidsongeschiktheid, is voor iedereen een uitdaging. Dat is al vaak in het nieuws geweest. Maar genderdiverse personen worden ook blootgesteld aan andere hindernissen op het werk én binnen onze maatschappij waaronder psychosociale aspecten (o.a. stigma) en discriminatie. Dit maakt het plaatje van coming out, de sociale transitie en een eventuele medische transitie iets dynamisch, soms complex en iets dat alvast onze ondersteuning verdient……. Indien de medische transitie heelkunde omvat, dan blijft de transgender persoon enige tijd afwezig van het werk, en nadien terug starten met je job…dat is een extra challenge.'

Ondanks dat er ook meer aandacht is voor het genderthema, is ons onderzoek het eerste in België

'Onderzoek naar werkhervatting na een afwezigheid door medische of psychosociale redenen wordt al langer uitgevoerd en is zeker een "hot item" sinds de reïntegratiewetgeving van 2016. Maar ondanks dat er ook meer aandacht is voor het genderthema, is ons onderzoek het eerste in België. Want wij maken in essentie de combinatie. En dergelijk onderzoek is, zoals gebleken uit onze literatuurstudie, zeldzaam.'

 
Het project past in het Belgische plan tegen discriminatie en geweld tegen LGBTI+?

“Ja! En ik zou willen toevoegen dat het ook past in het LGBTQI -friendly plan (nvdr plan dat de ministerraad in mei 2022 heeft aangenomen met 133 maatregelen in verschillende federale beleidsdomeinen om de rechten van LGBTI+ burgers te versterken). Het vergroten van kennis, een inclusieve overheid en welzijn en gezondheid staan in dat plan. Mijn doctoraatsproject past erin omdat we een tool willen maken om trans- en genderdiverse personen op het werk beter te ondersteunen.”

Welke organisaties zijn betrokken bij jouw research?

'Mijn doctoraatsonderzoek is gestart vanuit de Universiteit Gent en wordt mogelijk gemaakt door de begeleiding van mijn twee promotoren, Prof. Dr. Lutgart Braeckman, hoogleraar arbeidsgeneeskunde, en Prof. Joz Motmans, professor binnen de masteropleiding Gender en Diversiteit en coördinator van Transgender Infopunt (TIP).'

Deelnemers kunnen via een website de stand van het wetenschappelijk onderzoek en de resultaten van elke fase volgen.

'Het is dankzij de samenwerking met het Transgender Infopunt TIP)en het Centrum voor gender en seksualiteit van het UZ Gent, de vzw Face à Toi-même – zeg maar een Waalse tegenhanger van TIP –en de financiële steun van het RIZIV (openbare instelling voor sociale zekerheid) dat dit project van start kon gaan.'
'En LGBTQIA-organisaties zoals bv.. Casa Rosa hebben ons geholpen met de rekrutering van trans- en genderdiverse personen voor het wetenschappelijk onderzoek. En we hebben social media ingezet…'

Sociale media om de community uit te nodigen tot studiedeelname? 

'Tijdens de Covid-pandemie bleek digitale rekrutering via sociale media efficiënt. We gebruikten Facebook en Instagram voor het rekruteren voor deelname aan de anonieme vragenlijst én aan de interviews van fase 1 van het onderzoek. We rekruteren niet alleen via sociale media, we delen er ook onze bevindingen. Er is een website waar participanten de stand van het wetenschappelijk onderzoek en de resultaten van elke fase kunnen volgen. En er zijn onze blogs!'

De 4 fases van het onderzoek:

Fase 0 : literatuurstudie over werkhervattingen tijdens transitie
Fase 1: exploratie werkhervattingscijfers en –ervaringen bij personen (NL en FR) die een coming out en transitieproces zijn gestart in de afgelopen 5 jaar door middel van een anonieme online vragenlijst en via interviews
Fase 2 : dagboekstudie (én interviews) bij transgender vrouwen en non-binaire personen om de ‘in real life’ ervaringen van coming out op het werk, sociale transitie, medische transitie (chirurgische stap), herstelperiode en werkhervatting (tot 2 maanden) mee te volgen. 
Fase 3: Focusgroepen met trans- en gendervariante personen alsook met actoren binnen de bedrijfswereld en de zorgverlening ter spiegeling van praktijkervaringen met de onderzoeksresultaten

In de eerste fase van het onderzoek bevroeg je 103 transgender personen?

'We keken naar de werkhervattingen tijdens transitie bij trans- en genderdiverse personen in het algemeen, dat was in 2021, en eigenlijk namen 128 trans personen deel :  ongeveer evenveel trans mannen als trans vrouwen. Tevens vulde een behoorlijke groep van non-binaire personen de vragenlijst in. En 103 van de 128 vulden ook het deel van transgender zorgverlening in, dat is belangrijk omdat we hier vroegen of er een arbeidsongeschiktheidsperiode en werkhervatting – bij dezelfde werkgever of andere werkgever - was.'

'Welke resultaten zien we hierin? Als je ‘tout court’ kijkt naar ‘Is er een vorm van steun geweest tijdens de transitie?’ dan zegt de meerderheid (89,2%) ja en meestal is dit steun door de leidinggevende en de collega’s maar HR (47.9%) scoorde minder goed. Een kanttekening daarbij is dat sommige bedrijven geen personeelsdienst of vakbondsorganisatie hebben. Er is alleszins nog werk aan de winkel inzake ondersteuning, en dat kan zowel mentale als praktische steun zijn, op het werk tijdens de transitie.'

Ons onderzoek toonde aan dat als je een transpersoon aanwerft, dat zeker niet betekent dat je de persoon kwijt raakt als die in transitie gaat, of dat je je als leidinggevende moet zorgen maken rond daadwerkelijke werkhervatting na een afwezigheid om medische transitie, integendeel.

'Positief is dat uit de survey blijkt dat 93,6% een stap nam binnen transgender zorg en dat het leeuwendeel (90,2%) van de participanten na de medische transitie terug startte te werken én bij dezelfde werkgever. Bovendien gaf slechts 2 op 10 aan van werk te zijn veranderd in de laatste 5  jaar wegens de transitie-gerelateerde ervaringen op het werk. Dat is een belangrijke boodschap aan werkgevers: Als je een transpersoon aanwerft, dan betekent dat zeker niet dat je de persoon kwijt geraakt als die in transitie gaat, of dat je je als leidinggevende moet zorgen maken omtrent daadwerkelijke werkhervatting na een afwezigheid om medische transitie, integendeel.'

Behalve anonieme vragenlijsten waren er interviews? 

'We hebben in fase 1 van het onderzoek parallel aan de anonieme vragenlijst inderdaad interviews gehouden met trans- en gendervariante personen. Dit om de ervaringen over de transitie op het werk, en arbeidsongeschiktheid met werkhervatting na medische transitie in de diepte te bevragen. En de persoon kan meer kanttekeningen maken bij de informatie die gedeeld wordt. Zo kan ik als onderzoeker beter de leefwereld verstaan van deze populatie, en de data die we verkrijgen zijn veel rijker dan uit vragenlijsten.'

'Belangrijkste resultaat? De geïnterviewde trans en genderdiverse participanten ganven duidelijk aan dat ze nood hebben aan een centraal aanspreekpunt voor genderkwesties op het werk. Bij wie of bij welke organisaties kan men op het werk terecht als die genderspecifieke vragen of arbeidsgerelateerde vragen heeft? Dat is vaak niet geweten. Werkgevers kunnen dit aspect verbeteren.'

Waarom richt je je in fase 2 van het onderzoek op trans vrouwen en non-binaire personen? 

'Wel, zoals we weten uit eerder wetenschappelijk onderzoek, en ook onze eigen fase 1 onderzoeksresultaten bevestigen dat, is het zo dat juist trans vrouwen en non-binaire personen potentieel extra kwetsbaar zijn als het gaat over sociale en medische transitie. Daarom focussen we op die subgroepen in fase 2. Het zijn trans vrouwen en non-binaire personen die aan het werk zijn, die we willen volgen via een real-life dagboekstudie. Dat de participanten zélf een stem krijgen, dat vinden we juist belangrijk. We gaan ervaringen meevolgen over de coming-out op het werk, over praktische afspraken met het werk, over de herstelperiode bij een medische transitie en over de ‘return to work’ ervaring.'

Voor onze dagboekstudie zoeken we nog personen die zich recent op het werk ge-out hebben, of plannen dat te doen, als transvrouw of non-binaire persoon, en die kiezen voor een chirurgische stap.

Je wil een oproep lanceren aan trans personen om deel te nemen. Ga je gang. 

'De ervaringen van trans- en genderdiverse personen zijn de essentie van ons onderzoek. Voor onze dagboekstudie zoeken we personen die zich recent op het werk ge-out hebben, of plannen dat te doen, als transvrouw of non-binaire persoon, en die kiezen voor een chirurgische stap. Waarom een chirurgische stap? Omdat die sowieso gepaard gaat met een afwezigheid op het werk, hetgeen ons garandeert dat we een ‘return to work’ ervaring kunnen opvolgen. Uiteraard kunnen participanten in de dagboekstudie ook hun ervaringen kwijt over extra gebeurtenissen tijdens een coming-out periode of tijdens een sociale transitie. De criteria om te kunnen deelnemen en hoe je deelneemt lees je in de flyer hieronder.'

'In elke onderzoeksfase, dus ook deze, is, dankzij het RIZIV, een appreciatievergoeding voorzien voor de participanten, als dank voor de tijd en moeite en investering die ze in ons onderzoek steken.'

En met jouw onderzoek wil je uiteindelijk iets praktisch ontwikkelen. Je bent arts en ontwikkelt dus iets voor artsen?

'Wel, niet enkel voor artsen. Het is zo dat we een "return to work"-tool willen ontwikkelen voor op maat gemaakte ondersteuning en begeleiding van trans en genderdiverse personen op het werk. Het wordt een hulptool onder de vorm van een brochure die uitgegeven zal worden door het RIZIV.'

Waarom is dat nodig? Weten artsen dan niet genoeg over transgender zaken?

'Wel, nu ga ik in mijn eigen vlees snijden (lacht). Via de website van het TIP, namelijk transgenderzorg.be is er informatie voor transgender personen met zelfs een zorgkaart zodat ze zorgverleners of praatgroepen in eigen regio kunnen zoeken. Er is daar ook wat informatie voor hulpverleners o.a. info over transvriendelijk onthaal, algemene gezondheid van transgender personen, psychische zorg en transspecifieke hulpverlening. Maar in mijn studententijd,  jaren geleden, kwam transgender zorg niet aan bod, en het kwam ook niet aan bod in de master na master specialisatie arbeidsgeneeskunde (nvdr Joy behaalde haar basisdiploma Geneeskunde aan de VUB (2009), specialiseerde in arbeidsgeneeskunde en heeft het merendeel van haar loopbaan als arbeidsarts gewerkt bij de voormalige externe preventiedienst van de Belgische Spoorsector). 

Bij een transgender cliënt merkte ik bij mezelf een "gap of knowledge" en dat is geen leuke confrontatie. Belangrijk is dat je er dan iets aan doet

'Ik heb zelf een ervaring meegemaakt: bij een (transgender) cliënt merkte ik bij mezelf een "gap of knowledge" en dat is geen leuke confrontatie. Belangrijk is dat je er dan iets aan doet. Ik zou gewoon graag hebben in de toekomst dat (arbeids)artsen-collega’s wel over die kennis beschikken en zich gesteund voelen door zaken die ontwikkeld zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek.'

'De brochure is bedoeld voor hulpverleners en ik denk dan aan huisartsen, arbeidsartsen en adviserend artsen van de mutualiteiten. Maar met de ‘return to work’ tool willen we ook een hulptool bieden aan management, personeelsdienst, vakbondsvertegenwoordigers...'

Ah, je richt je dus ook naar werkgevers? Waarom is dat nodig?

'De twee Stepstone onderzoeken van 2017 ‘27% van Belgische transgender werknemers verliet job door vijandige werkomgeving’ en van 2021" en van 2021 "4 op de 10 Belgische transgender werknemers namen al ontslag wegens vijandige werkomgeving" tonen aan dat er nog veel discriminatie is op de werkvloer. De transgender community ervaart dat er nog niet genoeg actie wordt ondernomen en beschrijft de lopende initiatieven als onvoldoende.'

A happy worker, is a productive worker

'A happy worker, is a productive worker. We willen er dus voor zorgen dat elk transgender en gendervariant personeelslid optimaal ondersteund wordt op het werk tijdens de sociomedische transitie door in te zetten op inclusiviteit en zo nodig aangepast werk. Dat is ook in het voordeel van de werkgever zodat het personeel na periodes van arbeidsongeschiktheid bij bepaalde medische stappen ook vlot kan terug starten te werken.'

En de transgender community? 

'Ten derde richt de brochure zich uiteraard op trans en gendervariante personen zelf en naar het personeel van bedrijven. Drie doelgroepen (artsen, werkgevers, werknemers) dus. Net daarom komt er in 2023 nog een derde fase in het onderzoek, waarbij we focusgroepen organiseren met al deze betrokkenen. Il faut de tout pour faire un monde (nvdr Joy zal waarschijnlijk haar doctoraatsonderzoek finaliseren en publiekelijk verdedigen in 2024).