In 2013 kwam Oeganda wereldwijd in opspraak omdat de president een wet had ondertekend die het mogelijk maakte de doodstraf te geven aan holebi’s. Er werd zelfs een wet aangenomen die personen vervolgt die het nalaten om homoseksuelen aan te geven bij de politie. Door internationale druk en aanklachten van lokale LGBT+ activisten besloot het Grondwettelijk Hof destijds om de doodstraf terug te schroeven.

Op uitnodiging van de Vrije Universiteit Brussel kwam Kasha Nabagesera tijdens de Pride week langs in Brussel. Nabagesera is de enige LGBT+ activist uit de jaren 90 die nog in leven is. Ze belandde de voorbije jaren al meerdere malen achter de tralies en overleefde verschillende aanslagen op haar persoon. In 2011 ontving ze de prestigieuze Martin Ennals Award for Human Rights.

Dit deel gaat na welke binnenlandse en internationale factoren de LGBT+ gemeenschap ten goede of ten kwade kunnen komen.

Oeganda kwam de voorbije jaren zeer negatief in de media rond holebiseksualiteit. Er werd bijna een wet aangenomen die de doodstraf zou geven aan holebi’s. Hoe heeft het zover kunnen komen?

"In 2009 werd ‘anti-gay’-wetgeving aangenomen, omdat de overheid ontdekte dat de LGBT+ community meer en meer activistisch werd. De wetgeving was gebaseerd op de Britse koloniale wetten die nog steeds van kracht zijn in Oeganda en die homoseksualiteit strafbaar maken. De Oegandese politici wilden het graag harder maken."

"Volgens de anti-gay-wetgeving is homoseksualiteit strafbaar als twee mannen of twee vrouwen betrapt worden op seksuele daden. Je kan er drie jaar, tien jaar of zelfs levenslang voor de gevangenis in vliegen. Activisme of openlijk praten over seksualiteit zijn dus niet strafbaar, maar de bedoeling van de nieuwe wet in 2013 was om de organisatie van LGBT+ evenementen wel tot een misdaad te maken. Deelnemen aan IDAHOT zou dus bijvoorbeeld verboden zijn volgens die wet. Ook zou de wet LGBT’s de doodstraf kunnen geven en hij zou zelfs een straf van vijf jaar voorzien voor mensen die het nalaten om homoseksuelen te verklikken bij de politie."

"De wet werd geïntroduceerd met hulp van Amerikaanse evangelisten. De president heeft de wet ondertekend, maar we konden de kwestie voordragen bij het Grondwettelijk Hof, dat uiteindelijk besliste dat hij niet in overeenstemming was met de Oegandese grondwet. Maar helaas was de schade al geschied. Omdat er verder niet echt over de wet werd gecommuniceerd, veel mensen dachten dat hij al in werking was getreden. Dus vanaf dat moment werd de LGBT+ gemeenschap heel sterk geviseerd en constant fysiek belaagd. Er was een ware heksenjacht op homoseksuelen losgebarsten. Heel wat homoseksuelen zijn dan gevlucht uit Oeganda en hebben asiel aangevraagd in Westerse landen. Ik heb een goede vriend van me verloren, een geweldige activist. Hij werd vermoord. We hebben ook heel veel community members verloren aan zelfmoord. We zagen daarnaast dat het medisch aanbod voor homoseksuelen werd ingeperkt. Ze kregen geen toegang tot medische zorg."

Lakse VS

Wat is het huidige politieke klimaat ten opzichte van de LGBT+ gemeenschap in Oeganda?

"Twee weken geleden hebben parlementsleden een gelijkaardige wet geschreven, die we dus nu opnieuw moeten aanvechten.  Door de shift naar rechts op het politieke wereldtoneel voelen Oegandese politici zich meer bij machte om dergelijke wetten aan te nemen. Toen Barack Obama nog president was, vocht hij sterk tegen de introductie van de doodstraf voor homoseksuelen in mijn land. Nu laten Donald Trump en zijn regering niets van zich horen. Die laksheid zal er uiteindelijk toe leiden dat de doodstraf wordt ingevoerd. De VS heeft veel invloed in Oeganda."

"Ons doel nu: het wetsvoorstel blokkeren zodat het niet tot een stemming komt. Want als dat gebeurt, dan zijn we zeker dat de wet zal worden aangenomen. En aangezien de internationale druk niet zo groot zal zijn als vroeger, zal niets of niemand het tegenhouden."

Het Britse Koloniale Rijk introduceerde holebifobe wetgeving in Oeganda. Toch was er in Oeganda ook een sterke post-koloniale beweging. Hoe komt het dat die wetgeving dan niet overboord werd gegooid?

"We moeten erkennen dat homofobie een angst is. Zelfs tijdens de koloniale tijd hadden onze stammen en koninkrijken gerespecteerde leiders die openlijk homoseksueel waren. Die werden nooit vervolgd. Homofobie begon pas echt zijn opmars te maken in Oeganda toen het Christendom werd geïntroduceerd. Hoewel liefde aan de grondslag ligt van de Bijbel, werd het boek gebruikt om haat te verspreiden. Mensen hechten heel veel belang aan religie in mijn land en daar zijn de religieuze instellingen zich terdege van bewust. Om een voorbeeld te geven: in 1885 werden 55 religieuzen vermoord in Oeganda. Tot op de dag van vandaag komen christenen van overal ter wereld naar mijn land om die tragedie te herdenken. Ook hebben de voorbije drie pausen Oeganda bezocht. Dat alles geeft de verspreiders van haat extra draagkracht. Op moreel niveau wordt de Bijbel als verantwoording voor homofobie gebruikt, op wetgevend niveau de koloniale wetteksten."

"Toen we onafhankelijk werden, dachten we dat het allemaal beter ging worden. Maar toen werd al snel duidelijk dat een nieuwe externe macht zich zou beginnen bemoeien met de binnenlandse politiek. De Amerikaanse evangelisten werden de nieuwe missionarissen in Afrika."

Zou de mildere mening van de huidige paus een positieve impact kunnen hebben voor de LGBT+ gemeenschap in Oeganda?

"Ik zou niet zeggen dat het een directe impact heeft, maar de start van het debat is op zijn minst een stap in de goede richting. Afrikaanse religieuze leiders zullen niet zo openlijk uitkomen voor LGBT+ rechten zoals de huidige paus, want ze hebben te veel te verliezen. Maar het zal ze wel aan het denken zetten, met meer gewikte uitspraken tot gevolg."

Geen Belgische steun

Waar halen jullie het geld om jullie activiteiten te financieren?

"Dat hangt ervan af welk soort LGBT+ vereniging het is. Mijn organisatie richt zich specifiek op LBT-vrouwen, waardoor we veel steun krijgen van feministische NGO’s van over de hele wereld. Het feit dat LGBT+ organisaties zich niet officieel kunnen registreren in Oeganda maakt het moeilijk om internationale financiering aan te vragen. Toch is dat ergens ook goed, omdat onofficiële organisaties hun boekhouding niet hoeven te laten controleren. Ons geld komt dus van internationale NGO’s, maar ook van individuele donaties en buitenlandse ambassades."

Ook van de Belgische ambassade?

"Neen, we hebben daar nooit steun gevonden. Ik ben er zelf wel al geweest. We hebben het geprobeerd, maar het is niet gelukt. Drie jaar geleden probeerden ze nog een transgenderorganisatie te steunen, maar uiteindelijk is dat toch niet gebeurd. Voor de European Human Rights Awards mag ik binnenkort wel naar de Belgische ambassade om het evenement te vieren."

Heb je ook contact met de Delegatie van de Europese Unie in Oeganda?

"Ja, we hebben heel wat contact met de Delegatie. Het materiaal dat we gebruiken voor mijn magazine komt van hen. We krijgen camera’s, computers, bureaus, … zowat alles wat we nodig hebben om onze activiteiten uit te voeren."

"We hebben jarenlang veel moeite gedaan om demonstraties te organiseren, maar we vergaten eigenlijk te communiceren met de media. Daarom zijn we nu ons eigen mediakanaal begonnen. We willen een gezicht geven aan homoseksuelen om maar te bewijzen dat wij ook gewoon mensen zijn."

Over het magazine van Kasha en het LGBT+ activisme in Oeganda lees je meer in deel twee.