Stel je je even voor?

'Ik ben als historicus verbonden aan de UGent waar ik het vak gendergeschiedenis doceer. Mijn onderzoek gaat voornamelijk over afwijkende seksualiteit in de late middeleeuwen en vroegmoderne tijd. Hierover schreef ik ook mijn doctoraat. Daarnaast doceer ik ook kunstgeschiedenis aan het KASK/HoGent. Eerder gaf ik les aan de VUB, KUL en de Radboud Universiteit in Nijmegen, waar ik ook verschillende gendergerelateerde vakken gaf. Wetenschapscommunicatie vind ik een bijzonder belangrijke taak voor academici. Ik geef dus regelmatig lezingen voor een breed publiek over (kunst)historisch onderzoek.' 

Amarant vzw zet dit najaar gender in de kijker met ondermeer een lezingenreeks genaamd ‘Queer door de eeuwen’ heen. Daarin wordt gekeken hoe het eraan toeging voor queer personen in de oudheid, tijdens de middeleeuwen, in de 18de en de 19de eeuw om te eindigen in de 20ste eeuw. Wat is volgens jou het belang en de meerwaarde om zo diep te delven in het verleden en die kennis te delen met het brede publiek? Hoe kan deze lezingenreeks mensen helpen om verder na te denken over genderidentiteit?

'Genderexpressie, queerness, genderfluïditeit, seksualiteit, geaardheid… zijn thema’s die vandaag de dag vaak heel vaak opduiken in het maatschappelijk debat. Helaas gebeurt dat regelmatig op een eerder gepolariseerde manier. Bepaalde individuen of groepen voelen zich blijkbaar oncomfortabel bij de grotere zichtbaarheid van diverse subgroepen binnen de LGBTQ+ gemeenschap, of bij de groeiende maatschappelijke bespreekbaarheid van genderexpressies die buiten de binaire opdeling tussen mannelijk en vrouwelijk vallen.'

Door deze thema’s uit te spitten doorheen verschillende historische periodes willen we aantonen dat thema’s als gender en queerness geen moderne ‘uitvindingen zijn’

'Deze afkeer wordt vaak duidelijk gemaakt door te stellen dat deze maatschappelijke evolutie een moderne trend of hype zou zijn, die tekenend is voor een verondersteld maatschappelijk verval. Door deze thema’s binnen een langetermijnsgeschiedenis te plaatsen en diepgaand en genuanceerd uit te spitten doorheen verschillende historische periodes willen we aantonen dat thema’s als gender en queerness geen moderne "uitvindingen" zijn. Elke historische periode, elke historische samenleving had eigen manieren om betekenis te geven aan seksuele verlangens en genderidentiteiten die ingingen tegen de norm. Dat betekent niet noodzakelijk dat mensen in het antieke Rome op exact dezelfde manier als ons over homo-erotiek of interseksualiteit dachten, maar wél dat er al effectief over nagedacht werd. Dat dit soort thema’s doorheen de menselijke geschiedenis opduiken en dus allesbehalve een rage van het moment zijn.' 

burning_of_sodomites.jpg

Trigger Warner: Geweld - Wikimedia - 'Burning of sodomites'

Je hebt zelf onderzoek gedaan naar homo-erotische verlangens in de middeleeuwen en je won met je doctoraat de Vlaamse PHD-cup van 2019: kan je iets meer over je onderzoek vertellen en waarom je dat onderwerp hebt gekozen?

'Toen ik aan mijn onderzoek begon, was België een blinde vlek binnen het onderzoeksveld naar de geschiedenis van middeleeuwse homo-erotische verlangens, of sodomie zoals het genoemd werd. Er waren wel publicaties over specifieke casussen of anekdotische heemkundige artikels, maar een algemeen overzicht en diepgaande analyse ontbrak. In tegenstelling tot andere Europese landen zoals Nederland, Engeland en Italië waar dit soort onderzoek al sinds de jaren ’80 gevoerd werd én vertaald werd in populariserende publicaties naar een breed publiek. Ik wou die leemte wegwerken en nagaan in welke mate sodomie vervolgd werd in onze regio tussen 1400 en 1700. Door de juridische bronnen van een aantal steden, zoals Gent, Brugge, Antwerpen... te bestuderen kon ik vaststellen dat de Zuidelijke Nederlanden, het gebied dat vandaag min of meer België vormt, een van de absolute koplopers was in het vervolgen van mensen die we vandaag holebi personen zouden noemen. Om die grote vervolgingsbereidheid te verklaren heb ik gebruik gemaakt van de "zondeboktheorie" die stelt dat samenlevingen in crisis graag met de vinger wijzen naar een schuldige. Vaak zijn dat gemarginaliseerde minderheidsgroepen. Holebi personen komen hiervoor perfect in aanmerking. Dat historisch besef kan ook relevant zijn om te reflecteren over hoe we in onze eigen tijd omgaan met minderheidsgroepen.' 

Sommige van die vrouwen waren verrassend zelfbewust en zelfzeker over hun seksuele voorkeuren wanneer ze daarover ondervraagd werden, zeker wanneer je weet dat de doodstraf stond op dergelijke verlangens

Vrouwen werden in de meeste gevallen nooit op dezelfde manier aangepakt als mannen. Kan jij - voor de periodes waarin jij je gespecialiseerd hebt – daar iets meer over zeggen en heb je daar een verklaring voor?  

'De geschiedenis van lesbische vrouwen raakt vaak ondergesneeuwd in het onderzoek naar het queer verleden. Dat heeft enerzijds misschien te maken met blinde vlekken bij hedendaagse onderzoekers, maar komt zeker ook door een gebrek aan bronnenmateriaal. In het verleden werd lesbische seksualiteit in heel wat samenlevingen als minder ernstig beschouwd. Er werd dus ook minder aandacht aan besteed. Juristen en religieuzen schreven er minder over, waardoor er minder bewijsmateriaal bewaard bleef. Dat is op zich een goeie zaak voor vrouwen die op vrouwen vielen en door die desinteresse van mannelijke autoriteiten vaak door de mazen van het net glipten, maar dat maakt het voor ons wel moeilijker om te achterhalen hoe hun verleden er precies uitzag. Dat betekent uiteraard niet dat er in het verleden geen vrouwen waren die zich als lesbisch identificeerden. Ook in de middeleeuwse en vroegmoderne Zuidelijke Nederlanden treffen we zulke voorbeelden aan. Sommige van die vrouwen waren verrassend zelfbewust en zelfzeker over hun seksuele voorkeuren wanneer ze daarover ondervraagd werden, zeker wanneer je weet dat de doodstraf stond op dergelijke verlangens. '

In de lezingenreeks komen meerdere sprekers aan bod. Naar welke lezing kijk jij het meest uit? 

'Peter De Smet ken ik natuurlijk als KASK-collega die garant staat voor boeiende verhalen dus naar zijn lezingen kijk ik sowieso uit. Maar ik ben ook heel benieuwd naar de lezing van Sophie Dralans over queerness bij de Romeinen. Vooral omdat de Romeinse samenleving in de populaire cultuur vaak uitgebeeld wordt als een seksueel Walhalla waar orgieën aan de orde van de dag waren en er geen enkele regels of beperkingen rond seksualiteit waren. De realiteit is echter een stuk complexer. Maar ook de lezing van Deeviet Caelen over de 20ste eeuw lijkt me zeer intrigerend. Hij zal er vertellen hoe bekende kunstenaars zoals bijvoorbeeld Keith Haring of David Hockney hun queer zijn verwerkten in hun kunst, dus ook de recentere geschiedenis zal zeker nog heel wat mensen weten te verrassen.' 

Voor wie zal deze lezingenreeks een meerwaarde betekenen? Wie moet zeker aansluiten?

Ik ben ervan overtuigd dat deze lezingen boeiend zullen zijn voor een zeer breed publiek, zowel binnen als buiten de LGBTQ+ gemeenschap. Zelf merk ik als historicus vaak dat LGBTQ+ personen wel wat weten over hun recente verleden (al wordt dan wel vaak naar Amerikaanse voorbeelden teruggegrepen), maar dat hun vroegste geschiedenis veel minder een belletje doet rinkelen. Voor hen kan deze langetermijnsgeschiedenis dus zeker een verrijking zijn. Maar ook voor mensen die zich nog maar pas in het thema queerness verdiepen of er amper ervaring mee hebben zal deze lezingenreeks ongetwijfeld verrassende inzichten, boeiende weetjes en gepassioneerde verhalen bevatten.