Waarom heb je voor dit thema gekozen?

“Het onderzoek kwam deels voort vanuit persoonlijke ervaringen die mij anders deden nadenken over relaties. Ik begon dingen in vraag te stellen die ik daarvoor nooit in vraag had gesteld. Deels is het ook uit mijn vorig onderzoek voortgevloeid. Ik heb mijn doctoraat geschreven over transnationale adoptie. Daar is er ook sprake van meervoudigheid, want in adoptie zijn er per definitie meerdere ouders in het spel: de geboorteouders en de adoptieouders. Ik wou ergens onderzoeken hoe dat samenhangt: het gezin enerzijds en het ideaal van het monogame koppel anderzijds.

“Omdat ik dus had vastgesteld dat meervoudigheid in ouderschap vaak als een probleem wordt ervaren - in adoptie, maar ook bijvoorbeeld in nieuw-samengestelde gezinnen - wilde ik dan ook bekijken hoe de situatie verliep in gezinnen waar bewust voor meerdere relaties wordt gekozen en waar meer dan twee ouders kinderen samen gaan opvoeden. Helaas heb ik relatief weinig gezinnen die in die situatie leven gevonden.

"Ik zag ook dat de kinderen van mensen met een non-monogame levensstijl daar vaak niet van op de hoogte zijn. Mijn onderzoek is dan ook een beetje afgeweken van mijn oorspronkelijke opzet: naarmate mijn veldwerk vorderde, ben ik ook meer en meer geïnteresseerd geraakt in het aspect van gender en gendergelijkheid in non-monogame relaties.”

Veelzijdige polyamorie

Aangezien polyamorie wel nog steeds aan de basis van je onderzoek ligt: wat is daar juist de definitie van?

“Volgens mij is er veel verwarring mogelijk rond het begrip polyamorie. Het onderwerp is nu ook vrij populair in de media en het blijft toch opmerkelijk hoe alles door elkaar gehaspeld wordt. Maar ook mensen die zich als polyamoreus identificeren, gebruiken verschillende omschrijvingen voor het begrip. Ik denk dus niet dat er echt een heel eenduidige definitie bestaat.

“Je ziet wel allerlei advocacy-groepen opduiken, vaak in de vorm van Facebookgroepen of kleine gemeenschappen, die zich dan rond een term gaan organiseren. Zo heb je bijvoorbeeld Polyamory Belgium. Dat is de grootste groep in Vlaanderen en Brussel. In zo’n gemeenschap verenigen zich mensen met verschillende vormen van relaties. Je hebt er mensen met een open relatie, die bijvoorbeeld elkaar wel seks met anderen toelaten, maar vermijden om liefdesrelaties met anderen te ontwikkelen.

De meest gangbare definitie voor polyamorie is meerdere liefdevolle relaties tegelijk hebben

"In andere open koppelrelaties worden seksueel-romantische relaties buiten het koppel wel toegelaten. Daarnaast zijn er mensen die verdergaan in het doorbreken van de koppelnorm en bijvoorbeeld met drie of vier personen samenwonen. Er zijn ook singles die meerdere seksueel-romantische relaties hebben.

“De meest gangbare definitie voor polyamorie is ‘meerdere liefdevolle relaties tegelijk hebben’. Maar de mate waarin die relaties de koppelnorm effectief doorbreken en de mate waarin meervoudige liefde in het spel is, is dus erg uiteenlopend. Er zijn mensen die vasthouden aan een primaire koppelrelatie en daarnaast secundaire relaties hebben.

"Er zijn ook mensen die zo goed als mogelijk proberen om te gaan met hun verschillende partners zonder hen te ordenen. Er bestaan dus allerlei vormen van polyamorie. Soms zie je zo ook kleinere groepen mensen opduiken die zich niet helemaal thuis voelen onder de paraplu polyamorie en zich verenigen rond een andere term. Voorbeelden van dergelijke groepen zijn Ethisch Non-monogaam en Relationship Anarchy Belgium.

Mensen gaan zichzelf identificeren als iets maar worden daarom niet noodzakelijk als dusdanig aanvaard door anderen

“Wat mij wel is opgevallen is dat er een gemeenschappelijke factor bestaat in die groepen, namelijk dat ze zich distantiëren van vreemdgaan. Ze vinden het belangrijk dat er open wordt gecommuniceerd over de meerdere relaties. Vaak wordt dat dan ethisch genoemd en vreemdgaan is dan onethisch. Maar ik denk dat in elke relatievorm zowel ethische als onethische dingen gebeuren.

"Ik ben dan ook geneigd om een beetje kritisch te kijken naar die termen en de vraag te stellen of er geen andere elementen nodig zijn naast openheid om te spreken van ethische relatievormen, zoals zorgzaam en respectvol omgaan met alle betrokken partijen. Het lijkt me belangrijk dat niet uit het oog te verliezen bij het omvergooien van relatienormen.”

Vanaf wanneer noem je iemand polyamoreus?

“Wanneer je jezelf als zodanig benoemt? Het is een proces dat langs twee kanten komt. Mensen gaan zichzelf identificeren als iets maar worden daarom niet noodzakelijk als dusdanig aanvaard door anderen. Zelfidentificatie en identificatie door anderen is soms een wisselwerking, maar in principe gaat het over hoe je jezelf benoemt, lijkt me.”

Alle relatievormen hebben voor- en nadelen

Is er veel kans dat er iets misloopt in een polyamoreuze relatie?

“Ik vermoed dat er evenveel kan mislopen in polyamoureuze relaties als in monogame relaties. Monogame relaties mislukken ook vaak: mensen blijven niet meer lang bij elkaar, hebben vaak meerdere relaties na elkaar. Best veel mensen gaan ook vreemd. Maar uiteraard gaat er ook van alles mis in polyamoureuze relaties.

"Ik denk dat alle relatievormen voor- en nadelen hebben. Eén van de problemen die zich kunnen voordoen is dat mensen met verschillende verwachtingen in een non-monogame relatie stappen. Gaat het enkel over seks of kan er meer? Hoeveel toewijding mag je verwachten?”

Veel van de mensen met wie ik sprak, wilden wel graag een beetje buiten de lijntjes kleuren, maar wilden daarom nog niet de lijntjes zelf hertekenen

Zou je polyamorie queer kunnen noemen?

“Dat hangt af van hoe je queer definieert. Als je queer ziet als een koepelterm voor allerlei soorten niet-normatieve seksualiteiten, genders en relatiestijlen, kan je zeggen dat polyamorie daar allicht een plaats in heeft. Maar als je queer definieert als subversief, dan wordt het meer discutabel. In de definitie van queer als een houding die gericht is op het veranderen van de wereld, verder dan identity politics, verder dan ‘ik woon hier met drie of vier samen en ik wil daar maatschappelijke erkenning voor,’ dan weet ik niet of polyamorie per se queer is.

“Veel van de mensen met wie ik sprak, wilden wel graag een beetje buiten de lijntjes kleuren, maar wilden daarom nog niet de lijntjes zelf hertekenen. Velen identificeren zich als libertijns en vinden individuele vrijheid heel belangrijk. In die zin zetten ze zich af tegen bepaalde normen. Maar dat wil daarom nog niet zeggen dat ze ook grote problemen hebben met de onrechtvaardigheden in onze samenleving die door zulke normen in stand worden gehouden. Wat mij wel opgevallen is, is dat mensen die zich sowieso al als queer identificeren en ook polyamoreus zijn, vaak verder over polyamorie gaan nadenken als een subversieve praktijk.”

Rebels en normdoorbrekend

Wordt polyamorie eigenlijk gezien als een soort geaardheid?

“Ik heb niet de neiging om het een geaardheid te noemen, maar die discussie bestaat wel: gaat het over een geaardheid of over culturele constructies? Ik vind het persoonlijk niet zo productief om monogamie of non-monogamie als iets biologisch te gaan zien, iets dat je bent of niet bent. Dat is misschien wel voor een stuk zo,
maar de manier waarop we onze relaties vormgeven is vast en zeker ook een cultureel gegeven.

"Kijk maar naar andere culturen waarin non-monogamie altijd al als institutie heeft bestaan. Er zijn genoeg voorbeelden die aantonen dat de mens niet noodzakelijk het een of het ander is, en dat er toch een sterke culturele component vastzit aan seksuele en relationele keuzes.

Exclusiviteit in seksuele relaties is nog altijd een ideaal dat heel sterk leeft in onze samenleving en daar openlijk van afwijken is nog altijd grotendeels een taboe

“Polyamorie zit momenteel in de lift. Het wordt dan vaak voorgesteld als een beetje rebels en normdoorbrekend. Dat is het natuurlijk ook wel. Exclusiviteit in seksuele relaties is nog altijd een ideaal dat heel sterk leeft in onze samenleving en daar openlijk van afwijken is nog altijd grotendeels een taboe. Maar ik maak me ook de bedenking of het geen deel uitmaakt van de bredere tendens naar meer flexibele relaties. Het monogame koppel in het kostwinnersmodel sloot mooi aan bij de behoeften van het industrieel kapitalisme.

"De vraag is of seriële monogamie en polyamorie geen logische gevolgen zijn van de economische veranderingen. In het postindustrieel kapitalisme wordt er een
steeds grotere flexibiliteit van de werkers verwacht en er leeft tegelijk een tendens naar grotere individualisering. Flexibele meervoudige relatiestructuren passen misschien gewoon beter bij die verwachtingen. Het zou mij niet verwonderen als het in de toekomst veel meer de norm zou worden, want de klassieke, nucleaire familie is eigenlijk al lang passé.”