Wie professoren verwacht in lange, witte stofjassen stelt zijn beeld maar beter bij. Guy draagt hippe sneakers, en Joz wandelt binnen met pet en sandalen aan de voeten. 

Wanneer we de twee professoren spreken, hebben ze een leuke vakantieperiode in het vooruitzicht. Dat mag wel, want naast hun uitdagende job uitvoeren en onderzoek verrichten, is er ‘Het transgender boek’ waar ze heel hard aan gewerkt hebben. Ze praten er dan ook met veel passie over. 

Mix van pakkende getuigenissen en toegankelijke, deskundige duiding

Sinds donderdag 6 juni ligt jullie boek in de rekken. Hebben jullie al weet van salontafels of nachtkastjes waar het op terecht gekomen is? 

Joz: “Ik heb toch al reacties uit onverwachte hoek gekregen! Buren, of kleuterjuffen van mijn kinderen die het gekocht hebben. Door het boek te lezen, krijg je veel begrip voor trans personen en hun omgeving. Ik heb ook al reacties gekregen van de directeurs van de scholen waar Sam Bettens en Bo Van Spilbeeck les gevolgd hebben. Het is ook fijn om te horen dat trans personen die het boek al gelezen hebben, positief reageren”     

Guy: “We hebben het niet met een specifieke doelgroep in het achterhoofd geschreven. Het boek is er voor alle Vlamingen en Nederlanders die willen weten wat trans is, wat het allemaal inhoudt.”     

Naast jullie uitleg krijg je als lezer ook elf persoonlijke verhalen voorgeschoteld, waarvoor jullie journaliste Ilse Degryze inschakelden. Het zijn getuigenissen die eruit springen. Was dat een must voor het boek?

Guy: “Ja, want die emotionele verhalen staan los van onze saaie cijfers en statistieken. (lacht) Je kan je publiek alleen maar raken met persoonlijke verhalen. We hopen dat onze lezers aansluiting vinden bij die getuigenissen. Zo sta je meer open voor het bredere onderwerp. Daarom wilden we trans personen zelf aan het woord laten, maar ook partners en ouders.  

Dit zijn levensverhalen die veel verder gaan dan de mogelijke operatie(s). In de media lijkt het alsof trans zijn hand in hand gaat met genitale chirurgie. Voor sommigen zijn die heel belangrijk, maar anderen hebben die wens niet. Chirurgie is niet de essentie van het transverhaal.”  

Door het boek te lezen, krijg je veel begrip voor trans personen en hun omgeving - Joz

Jullie gaan geen onderwerp uit de weg in het boek. Waar bestaan nog de meeste misverstanden over?

Guy: “Over het non-binaire. Dat is nog niet ingeburgerd. Ik merk dat daar veel vraagtekens over naar boven komen. En ik denk dat wij vanuit wetenschappelijk oogpunt die groep de komende jaren pas beter gaan leren kennen. Het zou gaan om een derde van de volledige transgroep. Er bestaat nog niet veel informatie over omdat de personen in kwestie niet altijd zorg nodig hebben, of aarzelen om de stap te zetten.”

Joz, jij bent zelf een trans man. Had een boek als dat van jullie geholpen bij jouw transitie? Waar haalde jij je informatie?

Joz: “Absoluut, mijn onderzoekswerk en transitie zijn hand in hand gegaan. Ik kwam veel publicaties uit het buitenland tegen, zoals van Leslie Feinberg. Hier was nauwelijks iets te vinden. Daarom dat ik ook een tijdje ontzet geweest ben toen ik aan mijn transitie begon. Waarom heb ik hierover op school nooit iets gehoord? Waarom was er nergens informatie over trans persoon zijn?”

Voorbij de operatietafel

Goed dat je dat zelf zegt. Zo getuigde Helena, zelf een androgyn persoon, voor ZIZO dat omdat er “voortdurend over operaties (geschreven wordt), ik me ongehoord en doodgezwegen (voel)”. Zijn jullie het daarmee eens? 

(knikken allebei enthousiast)

Joz: “Helena heeft helemaal gelijk. Het transthema is enorm geëxplodeerd. Vroeger was het onzichtbaar en nu is er een periode geweest waarin je de krant niet kon openslaan zonder dat het over trans ging. Maar inderdaad, je leest véél eenzijdige verhalen. Man wordt vrouw of omgekeerd, met focus op de chirurgie. Dat is het. Maar vraag het aan trans personen zelf, of in de zorgsector, daar draait het niet om! Wel over wat die persoon binnenin voelt en of die zichzelf herkent in de spiegel. Die misvatting maakt ons wel boos.”     

Ik was onlangs te gast bij Radio 1 en van bij mijn introductie ging het al over de chirurgische ingrepen. Ik heb me luidop afgevraagd of het nodig is om daar meteen je eerste vraag van te maken - Guy

Guy: “Boos is misschien veel gezegd, wel licht geïrriteerd. Ik was onlangs te gast bij Radio 1 en van bij mijn introductie ging het al over de chirurgische ingrepen. Ik heb me luidop afgevraagd of het nodig is om daar meteen je eerste vraag van te maken.”

 Is er een verklaring voor die focus op de operaties?

Joz: “Ik merk toch dat veel mensen nog altijd het gevoel hebben dat de genitale chirurgie je man of vrouw maakt. ‘Dan ben je af’, hoor je wel eens zeggen. Je voelt je man, maar je wil geen penis? Dan gaan velen de wenkbrauwen fronsen. Dat snappen ze niet.”     

Guy: “Ik weet ook niet wat er in iemands broek zit. Dat maakt het fascinerend natuurlijk. Maar moet het daarom onze eerste focus zijn bij een transitie?”  

Meer aandacht heeft ook een keerzijde

Er is veel gezegd en geschreven over het Bo Van Spilbeeck-effect. Spiegelen patiënten zich soms aan haar verhaal? En temperen jullie ze dan om verkeerde verwachtingen te voorkomen?

Joz: “Nu zitten we trouwens in het ‘Sam Bettens-effect’. Die rolmodellen zijn zo belangrijk. Veel ouderen hebben na de outing van Bo beseft; ‘het kan nog voor mij’.”

Guy: “Bij Bo hoorde je vooral positieve reacties in de pers, terwijl er nog altijd trans personen zijn die het hard te verduren krijgen. Gelukkig beseffen ze dat het verhaal van Bo persoonlijk is en niet dat van hen.”

Joz: (pikt in) “Klopt, maar sommige trans personen hebben het wel moeilijk met het feit dat iedereen denkt dat het loopt zoals bij Bo. ‘Fijn voor haar, maar bij mij is het toch anders verlopen’, die reactie. Want je mag niet vergeten dat er wél nog negatieve reacties vallen op het werk, in de familie… Denk maar aan een trans vrouw die haar kinderen niet meer mag zien. Dan moet een goednieuwsshow frustrerend zijn.”

Eigenlijk zou ik een verdubbeling van het budget moeten vragen. Maar daarvoor is er eerst een nieuwe minister van Volksgezondheid nodig - Guy

Die aandacht van de afgelopen jaren heeft blijkbaar een keerzijde. Guy, jij zegt dat de wachtlijsten onacceptabel lang zijn. Heb je al zicht op extra middelen?

Guy: “Mijn job is deels een politieke geworden. (wikt zijn woorden) We moeten onze plaats garanderen en verder veroveren en daarvoor is lobbywerk nodig. Met dan nog het gevaar dat je sommigen voor de voeten gaat lopen. Tegelijkertijd moet ik mijn directie overtuigen om extra personeel aan te werven. Ik wil graag een volwaardige afdeling transgenderzorg. Net zoals je er een voor cardiologie of longziekten hebt.”

Nog geen extra budget dus?

Guy: “We hebben middelen gekregen via Maggie De Block (conventie transgenderzorg, red.) en zijn daar heel dankbaar voor. Zo hebben we nieuwe aanwervingen kunnen doen. Maar we onderzoeken nu samen met het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, red.) de mogelijkheden om die conventietekst te herschrijven om zo nog vijf nieuwe psychologen bij het team te kunnen voegen.

Pas dan kunnen we die lange wachtlijsten aanpakken en het budget van de conventie maximaal gebruiken. Het budget is gebaseerd op twee jaar geleden. Toen hadden we 300 nieuwe Belgische aanmeldingen, vorig jaar 450. Eigenlijk zou ik dus een verdubbeling van het budget moeten vragen. Maar daarvoor is er eerst een nieuwe minister van Volksgezondheid nodig.”

Joz: “Die wachtlijsten zijn echt een probleem. Gisteren nog belde een moeder vol goeie moed naar het Centrum. (klapt in zijn handen) Maar dan krijgt ze de koude douche. ‘Geen plaats meer dit jaar’, kreeg ze te horen. Wel, haar kind dat meeluisterde stortte in door dat slechte nieuws.”

Zijn die lange wachtlijsten geen gevolg van een groter probleem?  Te weinig centra, het niet aanpakken van de algemene hulpverlening en preventief welzijnsproblemen bij trans personen voorkomen. 

Guy: “Daar heb je een punt. Al is er werk verricht op verschillende vlakken. Je hebt de informatie op Transgenderzorg.be voor huisartsen en er is de zorgkaart op het Infopunt. Voor alle duidelijkheid: UZ Gent wil geen monopolie. Wij zouden niet liever willen om overal in Vlaanderen transgenderzorgcentra te hebben. Maar nu zijn er niet altijd genoeg mogelijkheden of bereidheid om dat uit te bouwen.”

Joz: “Daarom dat ons Infopunt er zes jaar geleden gekomen is. Om één plek te hebben waar alle informatie bij elkaar staat. Zo zie je als trans persoon je verschillende opties. Volgens mij is er een structureel probleem in onze zorgopleidingen omdat er daarin te weinig aandacht is voor het thema transgender.

Psychologen en seksuologen willen wel helpen, maar als puntje bij paaltje komt en hun patiënt heeft een doorverwijzing nodig voor bijvoorbeeld hormonenbehandelingen, durven ze die verantwoordelijkheid niet nemen. En dan kom je weer uit in Gent.”

Volgens mij is er een structureel probleem in onze zorgopleidingen omdat er daarin te weinig aandacht is voor het thema transgender - Joz

Komt er nog ondersteuning?

Joz: “Ja, via onze structurele samenwerking met het CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk, red.). Oost-Vlaanderen, het referentie-CAW voor het transgenderthema. Zij zetten sinds dit jaar volop in op ondersteuning van trans personen en hun naasten. Er is een vaste referentiepersoon aan de slag om het transthema te introduceren in alle centra. Zij kunnen op hun beurt gratis (eerste) opvang geven, op de verschillende CAW-locaties in Vlaanderen.”

Trans personen mogen voorlopig geen bloed geven. Joz, jij leek het eens te zijn met die beslissing van het Rode Kruis. Klopt dat? 

Joz: "Nee, ik werd verkeerd geciteerd! Ze maken van een mogelijke mug een olifant… Kijk, ik begrijp dat ze zich moeten baseren op wetenschappelijke literatuur. Maar die teksten komen niet eens uit Europa en hangen methodologisch met haken en ogen aan elkaar. We hebben geen degelijk onderzoek in ons land hierover. Dus dat moeten we nu samen uitpluizen met het Rode Kruis. Pas dan kan je een goede maatregel heffen."

Guy: "We zullen moeten samenwerken en testen. ’t Is niet anders."

Joz – (pikt in) "Eigenlijk is er nog niets besloten. Hun interne oefening loopt. Het Rode Kruis heeft wél een optie toegevoegd aan hun vragenlijst als je bloed wil geven. En zo is het ontploft terwijl we in overleg waren."

Guy, naast expert ben je eigenlijk ook BV geworden. ‘Topdokters’, ‘De Slimste Mens’, Radio 1… in Knack vertelde je zelfs over je zomerplannen. Hoe verloopt dat in de kijker lopen? Trek je ergens een lijn?

Guy: "BV met kleine ‘b’ hoor. Het is gewoon fijn om te doen. Zolang er een link is met mijn professionele activiteiten en interesses is er geen probleem. ‘De Slimste Mens Ter Wereld’, daar kijkt bij wijze van spreken iedereen naar. Dan ga ik dat niet weigeren. Over mijn relatie vertel ik dan weer niet zo veel, omdat mijn partner dat liever niet wil. Zolang het maar leuke dingen zijn."

'Het transgender boek' kan je kopen of bestellen bij Kartonnen Dozen.