'Queeren' is een werkwoord, ook vandaag nog
Peter Drücker (hij/hem) werd geboren in de VS maar verhuisde 25 jaar geleden naar Nederland. Als politicoloog en activist vecht hij al veertig jaar voor holebi- en andere rechten. In zijn boek 'Warped: gay normativity and queer anti-capitalism' vertelt hij over de inzichten die hij daarmee verworf. Sinds de publicatie heeft hij veel te vertellen over de impact van het boek, ZiZo krijgt een sneak-peek van de inhoud en de impact van het boek, en over hedendaagse tendensen die onze levens en de toekomst van de LGBT+ gemeenschap kunnen beïnvloeden.
Hoe zou je het thema van je boek uitleggen aan een leek?
Peter: "De laatste decennia zijn er heel veel dingen veranderd voor LGBT+ personen, dingen die ik nooit voor mogelijk had gehouden. Onze gemeenschap is veranderd. Vroeger hadden we het beeld van de LGBT+ gemeenschap als een linkse gemeenschap, nu spelen multinationals een toonaangevende rol. Deze nieuwe wereld is een homonormatieve wereld."
"Het boek heeft twee verschillende doelen; eerst verklaar en situeer ik het ontstaan van homonormativiteit en homonationalisme, daarna stel ik een queer politiek voor, in verband met feminisme, anti-racisme, anti-kapitalisme, enzovoort."
Kapitalisme zorgt voor een daling in het aantal vriendschappen of relaties in je leven, zeg je in je boek. Veel LGBT+ personen hebben net een grote nood aan een extra netwerk. Hoe kunnen we verbintenissen blijven aangaan?
Peter: "De logica van onze samenleving bestaat erin om mensen tegen elkaar uit te spelen, zowel op de arbeidsmarkt als op de relationele 'markt'. Om daartegen in te gaan is solidariteit extra belangrijk: bekijk elkaar niet als concurrenten, maar als vrienden, bondgenoten, en partners."
"Ik denk niet dat die verandering iets is dat wij als individuen voor elkaar kunnen krijgen. Het is nu eenmaal moeilijk om in zo'n veranderlijke wereld banden te verdiepen of zelfs te behouden. We moeten dus de wereld anders inrichten, zodat vriendschappen kunnen voorgaan op carrières."
Zijn er ruimtes waarin zo'n verbintenissen al bestaan?
Peter: "Er zijn nu tegenovergestelde trends. Enerzijds heb je commerciële netwerken zoals Grindr, die de rol opnemen die vroeger door cafés en verenigingen werden ingevuld. Anderzijds is er een queer wereld in opkomst. Het is momenteel niet zo'n toegankelijk milieu, maar ik denk dat contact met andere bewegingen, zoals de vrouwenbeweging of de linkse of de anti-racistische beweging daar verandering in kan brengen. Daarvoor moeten die andere bewegingen natuurlijk ook veranderen, en minder heteronormatief worden. Het moet van beide kanten komen!"
De LGBT+ gemeenschap moet dus meer openstaan voor mensen die niet binnen de Westerse norm vallen?
Peter: "Inderdaad! Zij het omdat ze een andere religie hebben, niet de laatste mode dragen of omdat ze een lichaam hebben dat niet aan de witte schoonheidsnorm beantwoordt... al die punten zijn belangrijk. Maar zelfs als je openstaat voor diversiteit kun je nog steeds gesloten zijn. Voor mensen die niet de 'juiste' politiek correcte mening hebben, bijvoorbeeld."
"Binnen queer milieus vind je vaak de houding terug: 'Jij bent nog niet zo ver, maar we gaan het eens voor je uitleggen en dan begrijp je het en is alles opgelost.' Zo simpel is het niet. De wereld is complex en iedereen moet ergens beginnen. En soms kunnen meningsverschillen belangrijk zijn. Mensen moeten gewoon goed naar elkaar kunnen luisteren. En daar zijn sommige mensen in queer milieus niet zo goed in."
Hoe kunnen LGBT+ personen met privileges zich dan blijven bijscholen over de inzichten van anderen?
Peter: "Door dialoog en door strijd deel je ervaringen met mensen. De kwestie van privileges is niet heel erg simpel. Veel mensen in queer milieus hebben bijvoorbeeld weinig geld, dus ze zien vermogen als een privilege. Dat is een soort privilege dat belangrijk is om te begrijpen, maar er zijn natuurlijk veel meer soorten waar je allemaal rekening mee moet houden."
Vind je dat bewegingen als Black Lives Matter en #MeToo dat debat over privileges op een toegankelijkere manier bij de mensen brengen?
Peter: "Dat zijn eigenlijk twee heel andere bewegingen. Ik heb er spijt van dat Black Lives Matter, of eigenlijk Movement for Black Lives, niet in mijn boek staat. Ik wist er toen nog niet genoeg over. Zo wist ik niet dat de Movement for Black Lives was opgericht door jonge, zwarte queer vrouwen. Het beeld dat je in de media krijgt, is dat ze zich alleen verzet tegen politiegeweld naar zwarte mensen toe, en dat is natuurlijk belangrijk, maar de Movement for Black Lives is veel breder dan dat."
"De link tussen racistisch en transfoob geweld was er bijvoorbeeld al vanaf het begin. Ook een - tenminste impliciete - antikapitalistische gedachte. In haar kern is de Movement for Black Lives een radicaal linkse beweging. Ik vind het jammer dat die banden tussen het queer milieu in het algemeen en de Movement for Black Lives niet sterker zijn. Dat kan zeker nog veranderen in de queer gemeenschap.
Waarom zit de #MeToo beweging dan zo anders in mekaar?
"#MeToo is een ander soort verschijnsel. Het heeft te maken met geweld en intimidatie, en met gender. Volgens mij heeft de onderdrukking van LGBT+ personen ook te maken met gender en genderonderdrukking, dus het is positief dat #MeToo daar de aandacht op vestigt. Maar waar bij de Movement for Black Lives er van bij het begin aandacht was voor queer standpunten is dat minder het geval bij #MeToo."
"#MeToo is dan ook een verschijnsel van de sociale media met een heel eigen dynamiek. De grootste voorbeelden van geweld kwamen snel in de mainstream media terecht, en die hebben uiteraard geen radicaal linkse agenda. Er moet ook nog nagedacht worden over de rol van LGBT+ mensen in die campagne. Dat was niet meteen evident."
Bij de opkomst van dit soort bewegingen merk je ook een steeds grotere tegenkracht. Hoe rijm je het bestaan van beide tendensen in dezelfde maatschappij?
Peter: "Kijk... (haalt diep adem) Het is allemaal niet eenvoudig. De opkomst van extreem-rechts is een wereldwijd verschijnsel. Verschillende landen hebben verschillende soorten extreem-rechtse bewegingen, die zich op verschillende soorten identiteiten bouwt. En dat heeft gevolgen voor LGBT+ personen."
"Ze pikken vaak populistisch problemen op die het gevolg zijn van kapitalisme. Problemen waarover de mensen oprecht boos of bang zijn, en waarvan extreem-rechtse politici zeggen dat zíj daar nu eens iets aan gaan doen. In Nederland schuiven ze de schuld door naar de linkse elite, omdat centraal-linkse partijen een neoliberale agenda hebben uitgevoerd. Diezelfde linkse elite strijdt voor migranten, dus geeft extreem-recht hen ook de schuld. Het is een vreemd, walgelijk mengsel van populisme en racisme of islamofobie.
Waar precies liggen daarin dan de gevaren voor LGBT+ personen?
"Front National in Frankrijk heeft heel traditioneel extreem-rechtse denkbeelden: anti-semitisch, seksistisch, holebifoob, enzovoort. Maar in hetzelfde land zie je de opkomst van wat je holebi-rechts kunt noemen. In de leiding van Front National heb je zelfs rechtse holebi's met een homonationalistisch discours! En dat terwijl mensen van Front National de leiding namen in het protest tegen de openstelling van het huwelijk."
"Holebi-rechts verkondigt dat ze 'onze' holebi's gaat verdedigen 'tegen die enge moslims', wat het voor queer links ingewikkeld maakt. Enerzijds moet je moslims verdedigen tegen homonationalisten en anderszijds moet je LGBT+ personen beschermen tegen queerfobe organisaties die je zogezegd willen helpen."
"Als je naar enquêtes bij de kiezers kijkt, zie je dat de kiezers van PVV (Partij Voor Vrijheid, een Nederlandse nationalistische partij, red.) erg holebifobe standpunten innemen over LGBT+ vraagstukken. Grote LGBT+ organisaties reageren daar bijna niet op. Je ziet de grote holebibeweging ook niet op anti-racistische demonstraties. Dat is erg jammer. De kleinere queer groepen zijn dan weer wel aanwezig."
Moedig je de queer gemeenschap dan aan om duidelijker aanwezig te zijn in anti-racistische strijden, vrouwenrechten...?
Peter: "Ja hoor! Anti-racisme heeft voor queer links al een hoge prioriteit. Jammer genoeg blijven ze klein en marginaal. Om meer mensen te bereiken en te mobiliseren moet je zelf breder worden."
"Blijven praten met mensen met een andere gedachtengang is daarbij belangrijk, maar bijvoorbeeld ook de vakbonden aanspreken. De vakbonden in Nederland zijn niet de meest radicale bewegingen, maar ze zijn vrij groot. Dat is een kans om groter te worden. De vakbonden hebben fouten gemaakt, maar je moet mensen bereiken op de terreinen waarop ze bereid zijn te strijden."
Ben je dan eerder een voorstander van activisme dat queer identiteiten integreert in hun strijd of een queer activisme dat andere strijden in hun ideeen opneemt?
Peter: "Ze zijn allebei mogelijk en nodig. De grotere, bredere bewegingen zijn nog steeds heteronormatief. Het is dus moeilijk voor LGBT+ mensen om zich daar volledig thuis te voelen. We hebben dus echt wel onze eigen bewegingen nodig, met eigen ruimtes, eigen vlaggen, eigen liedjes, eigen symbolen. Tegelijkertijd zie ik 'queer' als een werkwoord. Je moet andere bewegingen 'queeren' zodat er meer ruimte voor ons ontstaat en we ons thuis kunnen voelen in andere bewegingen. Je moet het probleem van beide kanten aanpakken."
Eigen verslaggeving