Polen is niet meteen de eerste bestemming die in je opkomt als je denkt aan een LGBT+-vriendelijke vakantiebestemming. De voorbije maanden voerde de rechts-conservatieve regeringspartij Recht & Rechtvaardigheid (PiS) een homofobe campagne naar aanleiding van de verkiezingen van 26 mei. Ze vinden dat het tijd wordt om de “Poolse samenleving te verdedigen tegen de homo- en genderideologie”. 

Nochtans is de situatie complexer dan het op het eerste zicht lijkt. Enkele maanden geleden ondertekende de burgemeester van Warschau een verklaring die voor meer LGBT+-gelijkheid moet zorgen binnen zijn administratie. De Poolse hoofdstad ondersteunt sindsdien formeel de belangen van de LGBT+-gemeenschap. 

Het lijkt wel dat de Poolse politiek en samenleving in twee gespleten is rond LGBT+-rechten

Zeker onder jongeren blijkt een erg hoge tolerantie ten opzichte van de LGBT+-gemeenschap te bestaan. Dat verklaart ook de populariteit van de openlijk homoseksuele oppositieleider Robert Biedron. Biedron was tien jaar geleden nog woordvoerder van de LGBT+-organisatie Campagne Tegen Homofobie (KPH) toen hij plotseling verkozen werd als parlementslid. Daarna werd hij de erg populaire burgemeester van de Poolse kuststad Slupsk. Begin dit jaar kondigde hij zijn eigen partij aan - Wiosna (vertaald: lente). Naar alle waarschijnlijkheid doet hij volgend jaar een gooi naar het presidentschap in Polen. 

Het lijkt wel dat de Poolse politiek en samenleving in twee gespleten is rond LGBT+-rechten. Om uit te zoeken hoe dit komt, ging ik voor ZIZO in gesprek met Dominik Kuc. De 19-jarige Kuc haalde vorig jaar de Poolse pers toen hij een enquête lanceerde om de meest LGBT+-vriendelijke middelbare scholen in Warschau in kaart te brengen. “Zo kunnen queer jongeren op een veilige keuze maken.”, aldus Kuc. 

Queer op de middelbare school

4 000 scholieren namen deel aan de enquête en het lokte zowel reactie uit van politieke tegenstanders als voorstanders. Sindsdien is Kuc de posterboy van de queer jongeren in Polen. Hij ligt mee aan de basis van de LGBT+-verklaring in Warschau en is medeorganisator van de Warsaw Pride.

Zelf meent hij nooit gepest geweest te zijn omwille van zijn seksualiteit op de middelbare school. “In Warschau valt LGBT+ zijn op de middelbare school best mee. De grote problemen doen zich pas voor als je de grote steden verlaat. Er deden zich verschillende erg aangrijpende gebeurtenissen voor in de voorbije jaren. Zo ken ik iemand die suïcide probeerde te plegen omdat hij gepest werd door zijn seksualiteit. Scholen zouden ‘safe havens’ moeten zijn. Veel queer jongeren weten helemaal niet meer waar heen met hun problemen.”

Poolse lente

Dat verschil tussen stad en platteland komt ook tot uiting in de Poolse politiek. Naast zijn lokale functies, functioneert Kuc ook nog als jongerenvoorzitter van Wiosna (de partij van Robert Biedron). Deze is vooral erg populair bij de hippe, jonge en intellectuele stadsbewoners. 

Hij heeft een duidelijke missie binnen Wiosna. “Sinds mijn geboorte zag ik enkel nog maar ethisch-conservatieve regeringen. De christendemocraten doen zich misschien Europees en progressief voor, maar als het aankomt op thema’s zoals abortus of LGBT+-rechten horen we hen niet meer. Polen bevindt zich op een kantelmoment. Wiosna heeft de kans om de politieke richting in mijn land te wijzigen.”

“Het goede aan Wiosna is ook dat het geen eenmanspartij is. Ja, Robert Biedron is een charismatische partijleider, maar we hebben een sterk team kunnen verzamelen: gekende economen, professoren, mediafiguren en ga zo maar door. Wiosna is misschien nog erg jong, maar toch al heel volwassen”.

Ook over de huidige focus van de PiS-regering op de LGBT+-gemeenschap heeft Kuc een onomwonden mening. “Bij de verkiezingen van 2014 lag de focus op migranten. Aangezien Polen nog steeds zo goed als geen migranten met een moslimachtergrond heeft opgenomen, kunnen ze die strategie niet meer toepassen. Dus focussen ze zich maar op een andere minderheid - de LGBT+-gemeenschap in dit geval.”

En met die strategie blijken ze erg ver te willen gaan. Zo werd onlangs een vrouw gearresteerd op beschuldiging van godsschennis nadat ze een poster verspreidde van de Heilige Maagd Maria met een regenboog op de achtergrond. “Twee kleinere gemeenten kondigden ook een anti-LGBT+-verklaring af nadat we in Warschau de LGBT+-verklaring invoerden. Ze gaan erg ver.”

Maar gaat die strategie ook echt werken? “Ze onderschatten hoe progressief vooral de Poolse jeugd is. Door mensen tegen elkaar op te zetten kun je niet blijven winnen. Die strategie is zo mank als iets”, aldus Kuc. 

Op 26 mei moeten we aantonen dat verre van alle Polen rechts en conservatief zijn

Scholenstaking

Alsof dat nog niet genoeg is, fungeert Kuc op dit moment ook nog als de stem van de scholieren bij de scholenstaking die al enkele weken aan de gang is in Polen. 

“De conservatieve regering voerde een schoolhervorming door die door zo goed als niemand gesteund werd. Daardoor zijn de leerkrachten aan het staken gegaan. Maar volgens mij moeten alle stakeholders in dit debat gehoord worden. Zo wil ik graag de stem van de scholieren vertolken.”

Europese verkiezingen

Kuc hoopt dat Wiosna vijf zetels in het Europees Parlement binnenhaalt. “Polen liep de laatste jaren erg negatief in de kijker op Europees niveau. Op 26 mei moeten we aantonen dat verre van alle Polen rechts en conservatief zijn. Een grote meerderheid van de Polen is pro-Europees. We moeten de politieke koers in mijn land doen keren.”, concludeert Kuc.