Minister van Ambtenarenzaken, Overheidsbedrijven, Telecommunicatie en Post Petra De Sutter schrijft op haar website dat ze als vice-premier aan een groener en socialer België werkt. De LGBTI+-beweging is dan nooit ver weg. Niet in haar (politiek) werk, maar ook niet in wat deze sterke vrouw uitdraagt. Het maakt haar een boegbeeld, misschien wel tegen wil en dank. ‘Natuurlijk kom ik op voor mijn LGBTI+-familie. Maar dat ik trans ben, hoeft niet op mijn grafzerk te staan.’ 

ZIZO: Ook in 2022 blijft onze federale regering in volle gang. Net als de schijnwerpers. Moet je wennen aan de extra aandacht die naar je privéleven gaat sinds je minister bent?

Petra De Sutter: ‘Het is intens, ja. Ik kan niet meer buitenkomen zonder dat mensen me kennen. Ik zou al over de grens moeten om rustig boodschappen te doen. Alles wat ik zeg, is nieuws. Vroeger moest ik vechten om een beetje aandacht, terwijl ik nu moet opletten dat ik niet voortdurend in een tv-studio zit. Deze zomer volgde een journalist mijn partner en mij zelfs mee op vakantie. Over die vraag heb ik heel lang nagedacht, maar eigenlijk is dat goed meegevallen. Maar het had geen veertien dagen moeten duren.’ (lacht)

Dat ik trans ben, hoeft niet op mijn grafzerk te staan. Het moet gaan om wat ik doe en denk. Niet om wie ik bén

ZIZO: Zou je ooit opduiken in programma’s als ‘Waarheid, Durven of Doen’ of ‘De Slimste Mens Ter Wereld’? Je bent waarschijnlijk al gevraagd. 

‘Voor echte entertainmentprogramma’s pas ik momenteel, al heb ik ooit een try-out gedaan voor ‘De Slimste Mens’. Ik was misschien niet slim genoeg. Of niet grappig. Voor ‘Buurman, wat doet u nu?’ zei ik wel toe en daar heb ik alleen maar positieve reacties op gekregen. Maar je denkt toch na of je wil dat heel Vlaanderen je keuken te zien krijgt. Maar als je je politieke boodschap wil overbrengen, hoort dat er ook bij. Je wil de mens achter de politica zien.’

Iemand die bewust homofobe of transfobe opmerkingen maakt, blokkeer ik zonder aarzelen.

ZIZO: Zo gaat het ook op sociale media, waar je erg actief op bent. De onderbuik van België laat zich daar vaak horen, hoe ga je om met berichten die negatief zijn en de spot drijven met jou als persoon? 

‘De ene negeer ik, terwijl ik de andere blokkeer. Iemand die bewust homofobe of transfobe opmerkingen maakt, blokkeer ik zonder aarzelen. Dat maakt mij kwaad en kwetst me. Terwijl dat net hun bedoeling is. Dat hoef ik niet te pikken. Ik zie dus alleen maar leuke dingen op mijn Twitterfeed.’

ZIZO: Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat bv. trans vrouwen of mannen via zulke kanalen steun zoeken bij jou of hun verhaal kwijt willen. Hoe ga je om met zulke berichten?

‘Ik probeer steeds te antwoorden. Zeker als het om persoonlijke vragen gaat. Want ik weet hoe ik ooit geworsteld heb. Ik had gelukkig een vangnet. Stap voor stap doe je je verhaal, ook al ben je doodsbang. Het is een lange weg geweest voor mij, met vallen en opstaan. Je hebt dus veel nood aan lotgenoten. Maar ik kan niet voor iedereen die persoon zijn. Ik heb vroeger veel koffies gedronken met mensen die met problemen rondliepen en waarvan hun verhaal me sterk aangreep. Je voelt dat sommigen de weg écht niet vinden naar de hulpverlening. Of dat nog niet durven. Nu lukken die koffietjes absoluut niet meer, mijn agenda staat daarvoor te vol.’ (lachje)

ZIZO: Je legt liever de focus op je beleid en mandaat, dan op je persoonlijk leven of verleden. Is dat een eeuwige strijd, die grenzen bewaken?

‘Noem het een constante bewaking. Journalisten mogen een persoonlijk portret van me schrijven, maar dan zeg ik altijd dat mijn gender één zesde van dat verhaal mag zijn. Geen idee waarom ik die verhouding gebruik, maar dat is het belang dat ik daar zelf aan hecht. Lieven Van Gils heeft me ooit op tv, bij de presentatie van mijn boek, "de bekendste transgender van Vlaanderen" genoemd … ja, dan krijg ik het. Hij zal het wel aan mijn gezicht gezien hebben. "En zo veel meer", zei hij dan nog langs zijn neus weg.’ 

Ga het politieke gevecht met me aan, maar bekritiseer mij niet omwille van mijn genderidentiteit. Want daar heb ik zelf niet voor gekozen. Toevallig werd ik geboren in het verkeerde lichaam, meer niet.

ZIZO: Voel je je dan geen lid van de LGBTI+-familie? 

‘Natuurlijk wel! Dat ís mijn familie. Maar dat ik trans ben, hoeft niet op mijn grafzerk te staan. (lacht) Het moet gaan om wat ik doe en denk. Niet om wie ik bén. Wat ik doe en denk, daar haal ik fierheid uit. Je mag me gerust discrimineren op grond van wat ik deed of gezegd heb, maar nooit op wie ik ben. Dat is voor mij fundamenteel. Ga dus het politieke gevecht met me aan, maar bekritiseer mij niet omwille van mijn genderidentiteit. Want daar heb ik zelf niet voor gekozen. Toevallig werd ik geboren in het verkeerde lichaam, meer niet.’

ZIZO: In Humo kreeg je in 2021 een 7 op 10 op je beleid. Maar elk rapport heeft werkpunten. ‘Petra haalt goede punten als ploegspeler, maar mag in haar bevoegdheden wat minder zen zijn’, klonk het. Ben je het eens met die uitspraak?

‘Best wel. En ik denk na over hoe ik meer visibiliteit kan krijgen voor mijn politiek verhaal, maar ik wil natuurlijk mezelf blijven. ‘k Ben een bemiddelaar, iemand die naar oplossingen zoekt en niet de meest absurde ideeën lanceert. Mijn bevoegdheden, waar ik zeer blij mee ben, zijn ook niet de meest zichtbare. Je kan het niet vergelijken met de minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke, middenin de coronacrisis. Moest ik ooit mogen kiezen, dan ga ik als arts voor de post van Volksgezondheid.’

Denk niet dat het melden van homofoob geweld geen zin heeft, jawel!

ZIZO: Wat zijn de werkpunten van de federale overheid als het gaat over rechten en regelgeving voor LGBTI+’ers?

‘We zijn met verschillende actieplannen bezig. Bijvoorbeeld de wetgeving rond homofobe drukpersmisdrijven. Dat gaat over haatdragende teksten die iemand online zet. Zonder een hervorming zou je als dader voor Assisen (de hoogste rechtbank van Belgiê nvdr.) moeten verschijnen, maar eigenlijk kreeg je geen veroordeling. Dat mag niet, dus breiden we die wet uit. Er komt ook verplichte strafverzwaring als je een misdaad pleegt vanuit een homofoob motief. En niet te vergeten: betere registratie van homo- en transfoob geweld. Er moeten exacte cijfers komen bij justitie. Denk dus niet dat melden geen zin heeft, jawel!’

ZIZO: De werkpunten in Europa zijn pijnlijk duidelijk. Jij was een van de eerste Europese politici die haar duidelijke stem liet horen na de bekendmaking van de omstreden anti-homowet in Hongarije, wat riep dat nieuws bij je op?

'Mijn reactie was: "Hoe gaan we hier tegenaan". Ik heb dat meteen op de tafel gelegd tijdens het eerstvolgende kernkabinet. We moesten als land reageren. Die wet gaat in tegen allerlei fundamentele Europese waarden zoals vrouwenrechten en homorechten. Onmiddellijk had ik de steun van iedereen. Toen heeft België heel snel een positie ingenomen. Hier zijn wij niet mee akkoord, dit kan niet. Samen met andere lidstaten hebben we de Europese Commissie onder druk gezet om hard te reageren.’

ZIZO: Na de zeer afwijzende uitspraken en juridische stappen van de EU, is het nu toch alweer stil geworden rond de Hongaarse wet. Wat is er op dit moment aan het gebeuren dat te maken heeft met verzet tegen die wet?

‘In Hongarije lopen er verschillende procedures. Bijvoorbeeld over de verkoop van dat kinderboek met regenbooggezinnen. Hongarije wil dat boek niet aanbieden, maar dat is tegen de regels van de Europese vrije markt. Ik weet dat het allemaal lang duurt, maar de Europese Unie heeft toch allerlei mechanismen in gang gezet. 

Geld is hierin een stok achter de deur, maar ik twijfel of je hiermee de hoofden en de harten van de inwoners kunt beïnvloeden. In België hébben we wetgeving, maar ook discriminatie.

'Vroeger konden lidstaten op de vingers getikt worden en hun stemrecht verliezen in de Europese Raad, maar dan heb je de steun van alle lidstaten nodig. Polen, Hongarije maar ook Slowakije steunen elkaar natuurlijk. Nu kan de geldkraan veel sneller dicht. Op die manier mislopen lidstaten fondsen omdat ze de rechtstaat niet volgen. Kijk maar naar Polen. Door die fondsen te blokkeren, zijn er al een paar Poolse gouverneurs die hun LGBTI+-vrije zones hebben afgeschaft. Geld is hierin een stok achter de deur, maar ik twijfel of je hiermee de hoofden en de harten van de inwoners kunt beïnvloeden. In België hébben we wetgeving, maar ook discriminatie.’

ZIZO: Doet de EU wel genoeg? Want het is duidelijk dat zowel in de Hongaarse als Poolse regering en waarschijnlijk ook bij de bevolking zelf, homo- en transfobie ingeburgerd is geraakt. 

‘Wat kunnen we meer doen? Polen eruit gooien? Of neem nu Hongarije. Dan duw je Orban in de armen van Putin. Wij willen als Europa opkomen voor de minderheden daar, zoals LGBTI+. Dan laten we die aan hun lot over. Ik ben dus geen voorstander om die landen uit de EU te zetten. Het gaat alleen maar slechter worden. Al zie je wel dat de Europese Unie op ideologisch vlak fel onder druk staat. Polen lijkt zich niet meer te kunnen vinden in onze Europese rechtstaat, terwijl dat een basisvoorwaarde is om lid te zijn. Wat als ze gewoon vertrekken? Kijk naar Brexit, daarvan dachten we ook dat het nooit zou gebeuren.’

We moeten er alles aan doen om die landen bij ons te houden. Hopelijk komen er ooit nieuwe regimes die het beleid daar kunnen doen keren.

ZIZO: Je lijkt de situatie niet rooskleurig in te zien …

‘Ik maak mij daar grote zorgen over. ‘k Ben niet zo gerust over de toekomst van de Europese Unie. We moeten er alles aan doen om die landen bij ons te houden. Hopelijk komen er ooit nieuwe regimes die het beleid daar kunnen doen keren. Maar makkelijk zal het niet worden, want het lijkt wel een olievlek die groter en groter begint te worden. De wetgeving tegen homo’s en transgenders is gestart in Rusland, Hongarije neemt dat over, terwijl Polen en Slowakije er ook oren naar hebben.’

ZIZO: Dus de geldkraan dichtdraaien is het hoogst haalbare?

‘Op dit moment vrees ik van wel.’

Het zal wel zijn dat we internationaal LGBTI+- groepen moeten helpen! België heeft effectief Afghaanse LGBTI+-inwoners die in gevaar waren, helpen repatriëren. Is dat voldoende? Dat durf ik niet zeggen.

ZIZO: Hoe sta je tegenover het beleid van ons land bij schendingen van LGBTI+-rechten, buiten de EU? Neem nu de situatie van o.a. LGBTI+-vluchtelingen in een vluchtelingenkamp in Kenia, waar ze dagelijks vrezen voor hun leven. Terwijl de Afghaanse holebi's in angst leven onder de taliban. Wat kan ons land betekenen op internationaal vlak? 

‘Het zal wel zijn dat we die groepen moeten helpen! België heeft effectief Afghaanse LGBTI+-inwoners die in gevaar waren, helpen repatriëren. Is dat voldoende? Dat durf ik niet zeggen. Maar internationaal staat België gekend om zijn voorvechtersrol voor vrouwenrechten en rechten voor holebi’s en transgenders.’

ZIZO: Hoezo? 

‘Ik ga al jaren naar de Verenigde Naties of kom wereldwijd op ambassades en dan kijken die ambassadeurs naar ons om te helpen die rechten op de agenda te zetten. Misschien zijn we daar naar onze eigen bevolking toe, te bescheiden in. We zijn daar echt kampioenen in, terwijl ik merk dat het op internationaal vlak moeilijker begint te worden om over zulke thema’s openlijk te praten.’

Ik heb ooit gezegd dat transgender persoon zijn, de meest dodelijk conditie is die iemand kan hebben.

ZIZO: Je had het net over die haatdragende olievlek. Moeten we in België vrezen voor druppels daarvan?

‘Die zijn er al. Al zie ik het niet gebeuren dat wij die weg zouden opgaan. Maar ik zal het woord ‘nooit’, helaas, niet gebruiken. Belgen tonen gelukkig veel meer aanvaarding als het gaat over koppels van hetzelfde geslacht, vrouwenrechten en abortus. Dat gaat niet snel keren, al merk je wel dat de minderheid die zich afzet tegen die waarden, veel mondiger en meer aanwezig is geworden. Ook in ons parlement. We zullen dus genoeg tegengewicht moeten bieden.’

ZIZO: Als LGBTI+-community hebben we door de jaren heen veel rechten en vrijheden verworven, maar verbaal en soms zelfs fysiek geweld is altijd zichtbaar geweest. Wat zorgt voor mentale problemen. Hoe hoog staat dit op de politieke agenda?

‘Welzijn zit voor een groot stuk bij de Vlaamse regering, maar ook onze regering hecht daar absoluut belang aan. Ik vind burn-out de ziekte van deze eeuw en ik weet als geen ander dat de zelfmoordcijfers bij trans personen torenhoog zijn en de wachtlijsten te lang. Ik heb ooit gezegd dat transgender persoon zijn, de meest dodelijk conditie is die iemand kan hebben.’

ZIZO: In juni 2021 werden de resultaten van praktijktesten op de Gentse arbeidsmarkt bekendgemaakt. Daaruit blijkt dat trans personen 29% minder vaak uitgenodigd worden voor een sollicitatiegesprek. Schrik je van die cijfers?

‘Schrikken? Dat doet pijn.’

Als de ambtenaren enkel wit en hetero zijn, dan sluit je een grote groep uit.

ZIZO: Hoe pak jij als minister van Overheidsbedrijven en Ambtenarenzaken zulke discriminatie aan? 

‘Ik zet daar hard op in. Er moet inclusie en diversiteit zijn. We hebben een beleids- en inclusieplan. Zo ga ik binnen de federale overheid ‘inclusie awards’ uitreiken. De overheid moet de samenleving weerspiegelen. Je wil iemand tegenkomen zoals je zelf. Als de ambtenaren enkel wit en hetero zijn, dan sluit je een grote groep uit. Rond LGBTI+ bestaat er binnen de federale overheid het initiatief "Be Proud", dat aan awareness doet. Ik heb zelfs het gevoel dat we op vlak van seksuele oriëntatie binnen de overheid op een goed spoor zitten. Net zoals op mijn kabinet. De helft is gay!’ (lacht)

Bij mijn coming-out ben ik gebotst op leidinggevenden die daar moeilijk mee om konden. Die zich afvroegen of ik mijn werk wel nog zou kunnen doen.

ZIZO: Heb je jezelf ooit gediscrimineerd gevoeld in bijvoorbeeld een professionele context?

‘Bij mijn coming-out ben ik gebotst op leidinggevenden die daar moeilijk mee om konden. Die zich afvroegen of ik mijn werk wel nog zou kunnen doen. Gelukkig waren er in UZ Gent evenveel hooggeplaatsten die er helemaal geen probleem van maakten. Maar er zijn patiënten geweest die niet meer bij mij op consultatie wilden komen, terwijl er ook veel waren die plots wél bij mij langskwamen.’ 

Ik heb veertig jaar komedie gespeeld, iemand geweest die ik niet was. Je grootste cadeau krijg je nadien, dat je mag zijn wie je wil zijn

ZIZO: Heb je een boodschap voor zij die worstelen met hun genderidentiteit of geaardheid en zich alleen voelen?

‘Bevrijd jezelf en geloof in je eigen kunnen. Wie zich gediscrimineerd voelt moet hulp zoeken. Bij lotgenoten of hulporganisaties. Wacht niet. Want anders gaat het van kwaad naar erger. Dat weet ik als geen ander. Ik heb veertig jaar komedie gespeeld, iemand geweest die ik niet was. Je grootste cadeau krijg je nadien, dat je mag zijn wie je wil zijn. Dat besef ik elke dag. Hoe duister het nu ook mag zijn, het zal veranderen.’

ZIZO: Zie je jezelf als een boegbeeld van de LGBTI+-community? 

‘Een beetje tegen wil en dank. Ik zoek het niet om die persoon te zijn. Dat is ook de reden dat ik mijn trans vrouw zijn niet uitspeel in de media of in mijn mandaat. Maar ik wil het ook niet wegstoppen. ’t Is nu zo! Maar je mag nooit vergeten dat ik meer ben dan mijn genderidentiteit of seksuele voorkeur. Als ik kan, zal ik mensen blijven helpen. Want het is in onze samenleving nog een issue, wat niet zou mogen. Dan hoef ik dat boegbeeld niet te zijn.’