Tom: “Ik heb psychologie gestudeerd, maar doe in mijn professionele leven niets met mijn diploma. Ik liep rond met een gemis, want ik wil iets kunnen betekenen voor mensen. Vanuit mijn persoonlijke ervaring, waarbij ik zelf ben geconfronteerd met zelfdoding en suïcidepogingen, wou ik daar vrijwilligerswerk rond doen.”

 

Catherina: “Ik studeer psychologie en miste de praktijkervaring. Om de theoretische achtergrond te kunnen kaderen, heb ik besloten om vrijwilliger te worden. Daarom ben ik bij de Holebifoon gekomen. Ik ben hetero en opgegroeid bij twee moeders. Aangezien ik die wereld wel wat ken, stapte ik niet in het niets.”

 

 

Tom: “Neen. Ik denk dat de voornaamste skills een stevig inlevingsvermogen en goed kunnen luisteren zijn. De andere specifieke vaardigheden rond het thema zeldoding, zoals crisisgesprekken voeren, worden via een intensieve training met rollenspelen aangeleerd.”

 

“Ik denk zelfs dat het een grotere meerwaarde is om als vrijwilliger met een blanco pagina te beginnen. In mijn opleiding werd ik getraind in het herkennen van problemen. Die voorkennis kan soms het echt luisteren naar iemand in de weg staan. Bellen naar de Zelfmoordlijn is anoniem en ‘hier en nu’. Deze gesprekken zijn in principe eenmalig, dus bouw je geen therapeutische relatie op. Je kan ook onmogelijk alles te weten komen wat een rol speelt in het verhaal. Soms kan die achtergrondkennis belemmerend werken.”

 

 

Catherina: “Eerst en vooral luisteren we naar het verhaal zelf. Mensen bellen bijvoorbeeld voor info, maar dat kan ook een instapvraag zijn waarachter een heel ander verhaal schuilgaat. Er zijn bijvoorbeeld ouders die bellen voor hun zoon die homoseksueel is. Nadat we de info hebben gegeven, vragen we door over het gevoel van de persoon zelf die belt. Diegene die je aan de lijn hebt, is je cliënt. Op dat moment is dus de ouder mijn cliënt en niet de zoon.”

 

Tom: “We hebben drie media: telefoon, chat en e-mail. Ik doe enkel de chatgesprekken. Ieder medium heeft zo zijn eigenheden, maar het stramien is wel hetzelfde. Meestal wordt er gestart met een openingszin. Dit kan heel accuut zijn waarbij duidelijk wordt dat die persoon op het punt staat om uit het leven te stappen. In andere gevallen kunnen het verdoken vragen zijn; mensen die bijvoorbeeld zeggen dat ze zich niet goed in hun vel voelen. Als je het taboe doorbreekt, kan je een gesprek voeren.”

 

“De ernst kan fluctueren van iemand die er af en toe aan denkt tot iemand die concrete plannen heeft. Op basis daarvan pas je jouw gesprek aan. Vaak is iemand er al maanden of jaren tegen aan het vechten. Dan is het belangrijk dat er voldoende ruimte wordt geboden voor dat verhaal.”

 

“Op het einde kunnen we de vraag stellen wat de zeldoding als betekenis kan hebben. Is het om een signaal te geven dat het niet goed gaat? Om rust te krijgen? Op basis daarvan kunnen we zoeken naar wat als vervanging voor die zelfdoding kan dienen. Dan kunnen we bijvoorbeeld doorverwijzen naar de externe hulpverlening. Voor sommigen kan het volstaan om hun verhaal te doen en op die manier terug wat ademruimte te krijgen om enkele weken verder te komen. Het zijn kleine stapjes die gezet worden naar een uitzicht in de situatie.”

 

 

Catherina: “Dat is heel zeldzaam. Ik heb wel één gesprek erover gehad. We krijgen een opleiding met rollenspelen waarbij verschillende onderwerpen aan bod komen zoals identiteit, uit de kast komen, suïcide en wat te doen in een crisismoment. Stel dat je merkt, hoort of denkt dat iemand effectief op het punt staat om er een einde aan te maken, dan neem je contact op met je coördinator en hoef je zelf de verantwoordelijkheid niet te dragen over wat er dient te gebeuren.”

 

 

Catherina: “Het was de eerste keer dat deze persoon belde. Daarvoor had die al veel contact opgenomen via e-mail. E-mails zijn bij ons vaak kettingmails waarbij telkens verschillende vrijwilligers antwoorden. Ik had nog niets over deze persoon gelezen waardoor ik nog geen enkele keer had moeten meestappen in het verhaal. Hierdoor kon ik zonder enige voorkennis naar het verhaal luisteren.”

 

“We trachten vooral niet-oplossingsgericht te werken en louter te luisteren. Dat is moeilijk omdat je je toch onbewust inleeft in de situatie. Midden in het gesprek haakte de persoon de telefoon in. Toen was ik heel erg van slag. Ik was bang dat ik iets verkeerd had gezegd of gevraagd. Twee minuten later belde die terug en zei dat die vragen veel hadden losgemaakt en dat het even moeilijk was om er over praten. Ik voelde me toen heel blij.”

 

Tom: “Luisteren is een vaardigheid apart. Je moet je kunnen inleven in de leefwereld van een ander en jouw eigen waardenkader naar achteren schuiven. Als je iets hoort, speel je dat terug. Vanuit een onwetendheid stel je vragen. Je toetst af en je bent nieuwsgierig. Dan komt dat verhaal bij die persoon wel vanzelf los. Mensen kunnen heel nuchter spreken over miserie en af en toe geef ik daarbij aan wat voor gevoel dit bij mij opbrengt. Dat zet vaak mensen aan tot nadenken over hun situatie.”

 

Catherina: “Mensen zijn vaak heel aarzelend in het begin of hebben zodanig veel emoties waarbij ze aan het huilen zijn en niet uit hun woorden kunnen komen. Wat ik dan altijd zeg is: ‘Neem maar je tijd. Begin maar te vertellen op het moment dat je er klaar voor bent.’ Meestal zorgt dat ervoor dat de emotie zakt en ze niet te gestresseerd zijn om te praten.”

 

Tom: “Samenvatten geeft aan dat je hebt gehoord wat die persoon heeft verteld en dat er stukken zijn die je zijn bijgebleven.”

 

 

Tom: “Ik denk dat mensen goed moeten beseffen dat geluk geen eindbestemming is. Het is geen doel waarna je voor altijd op een roze wolk zal zitten. Geluk is iets waar je altijd naar toe moet werken. Dat is een proces van pieken en dalen. Bij de Zelfmoordlijn is het aan ons om bij mensen die ons contacteren mee in de put te gaan staan en samen te kijken naar de berg waar ze op moeten klimmen.”

 

Catherina: “Van kleine dingen genieten kan ervoor zorgen dat je je beter voelt. Als er iets gebeurt kan je dat op heel veel verschillende manieren bekijken. Af en toe kan je je bewust worden dat je het wel eens helemaal anders kan zien. Genieten van de kleine elementen in het leven en tijd nemen voor jezelf zijn dan heel erg belangrijk.”

 

Tom: “Het is ook belangrijk dat mensen beseffen wat de kleine dingen zijn die hen gelukkig maken. In veel gevallen denken we dat wat veel van mijn leeftijdsgenoten doen mij ook wel gelukkig zal maken, maar dat is niet per se zo. Iedere persoon heeft zijn eigen kader van dingen die hem gelukkig maken.”

 

 

Catherina: “We kunnen thuis permanentie doen, maar ik verkies om het in het kantoor van de Holebifoon zelf te doen. Ik had verwacht dat ik die verhalen mee naar huis zou nemen. Ik doe echter op het einde de deur toe en laat het daar achter. Over dat specifieke gesprek heb ik me wel vaak afgevraagd hoe het verder zou zijn gegaan.”

 

Tom: “Ik doe de chats thuis. Soms blijf ik met enkele gesprekken in mijn hoofd zitten. Nadat ik een wacht heb gedaan, haal ik een frisse neus door een grotere wandeling met mijn hond te maken. Ik tracht daardoor mijn hoofd terug leeg te maken en het een plaats te geven, zodat ik goed kan slapen en de dag nadien terug aan de slag kan gaan.”

 

Catherina: “Als ik met een gevoel zit dat er iets zwaar op mij weegt, kan ik het lossen doordat ik weet dat ik er tijdens de intervisie over kan praten. De intervisie is het moment dat we een keer per maand met de coördinator hebben en waarbij je kan praten over waartegen je gebotst bent en hoe je je erbij hebt gevoeld.”

 

Tom: “We worden goed ondersteund doordat er permanent iemand bereikbaar is naar wie we kunnen bellen om te praten over een gesprek waar je mee zit. Net zoals jij dan een hele avond tijd hebt genomen om naar het verhaal van iemand te luisteren, nemen zij tijd voor jou. Een goede ondersteuning hebben is heel belangrijk om je engagement te kunnen blijven volhouden.”

 

 

Tom: “Jezelf in de spotlight zetten. Als iemand naar jou toekomt, antwoorden: ‘Ahja, dat is heel herkenbaar’ en dan heel jouw eigen verhaal beginnen te doen. Dat is de dooddoener van elk goed gesprek. Ook minimaliseren is uit den boze. Uitspraken zoals ‘Dat komt wel goed, dat is maar tijdelijk’, ‘Slaap er eens over’ of ‘Kom maar gewoon uit de kast’. Het is ook not done om meteen een oplossing aan te reiken waarbij je zoals op een voorschriftje van een dokter zou zeggen: ‘Ga drie keer joggen en alles komt goed.’”

 

Catherina: “Willen helpen is een heel natuurlijke reactie. Iemand komt naar jou en je gaat meteen denken hoe die beter kan worden. Dat is een zeer positieve motivatie, maar het zorgt ervoor dat die persoon niet het gevoel krijgt gehoord te zijn.”

 

Wie nood heeft aan een goed gesprek kan steeds contact opnemen met de Zelfmoordlijn of de Holebifoon. Contact opnemen met de Holebifoon kan via www.holebifoon.be of 0800 99 533. De Zelfmoordlijn is bereikbaar via www.zelfmoord1813.be, telefoonnummer 1813, of verstuur een e-mailbericht via de website. Daarnaast zijn deze hulplijnen steeds op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Via de website kan je je kandidaat stellen.