De campagne van Grindr legde de vinger op een oude wonde, namelijk de aanwezigheid van racisme in elke hoek van onze samenleving. Maar tegelijkertijd dekte de app die wonde voorzichtig weer toe. De campagne verhielp racisme namelijk niet maar verborg het. 

Uitdrukkelijke racistische voorkeuren zijn niet langer toegelaten, maar dat betekent niet dat er geen racisme meer is. Het is alleen subtieler geworden. Zwarte mensen en mensen van kleur worden nu genegeerd of afgewezen als ze iemand contacteren die alleen interesse heeft in witte mannen. En racisme stopt ook niet nadat de app verwijderd is. 

Toch geen regenboog

Rachael Moore is coördinator van RainbowHouse Brussels en als zwarte vrouw wordt ze dagelijks geconfronteerd met racisme, ook binnen de LGBTI+-gemeenschap. “Zwarte mensen ervaren hetzelfde racisme binnen de gemeenschap als in de bredere samenleving want racisme kent geen grenzen”, vertelt ze. “De problemen die de bredere samenleving heeft met hoe om te gaan met racisme, zijn ook de problemen die de LGBTI+-gemeenschap heeft. De gemeenschap ziet zichzelf graag als regenbogen en glitter maar dat is niet altijd zo als het op haar zwarte leden aankomt.”

Eric Cyuzuzo, activist en werkzaam in de kunstensector in Brussel, is het daarmee eens. Voor hem is de LGBTI+-gemeenschap allesbehalve een verwelkomende plek. “Ik ervaar het racisme vooral in mijn werkleven en minder in mijn privéleven en sociale kringen, simpelweg omdat ik me niet in ‘traditionele’ LGBTI+-plaatsen begeef. Als zwarte man waren die plaatsen nooit voor mij bedoeld en zullen ze ook nooit voor mij bedoeld zijn.”

Dat het voor zwarte mensen of mensen van kleur niet altijd eenvoudig is om hun plaatsje te vinden binnen de LGBTI+-gemeenschap ervaart ook Demi Blanché. Als dragqueen van kleur is ze al ongeveer vier jaar actief in de dragscene. Ze merkt steeds opnieuw dat de witte meerderheid de diversiteit binnen de gemeenschap maar met moeite kan aanvaarden. “Bij wedstrijden merk je het hard. De jury en organisatoren zijn altijd wit. Als je daar dan binnenkomt als dragqueen van kleur wordt je er snel op afgerekend als je iets doet wat niet aansluit op hun witte verwachtingen, zoals een rapnummer van een donkere artiest kiezen”, legt ze uit. “Ze zullen het nooit in je gezicht zeggen maar wanneer je je punten gaan inkijken voel je het gewoon aan dat ze je daarom een slechtere score gegeven hebben. In de jaren dat ik actief ben als dragqueen heb ik ook nog nooit een dragqueen van kleur zien winnen.”

Dat de input en creativiteit van dragqueens van kleur steeds worden afgekeurd schrikt ook mensen af volgens Demi. “In België zijn er weinig dragqueens van kleur. Ik denk dat ik ze op een hand kan tellen. Je ziet ook dat ze na een tijdje hun muziekkeuze en uiterlijk aanpassen om aan de verwachtingen van de witte queens te voldoen. De queens die wel tegen de stroom blijven ingaan worden amper of niet geboekt.”

De doorsnee witte Vlaming begrijpt vaak niet hoe zwaar holebi’s van kleur het hebben, terwijl het nog niet zo lang geleden is dat witte holebi’s ook door hun ouders verstoten of toegetakeld werden omwille van hun seksuele geaardheid - Chi Kong Man

Vaak begrijpt de witte samenleving onbewust de problemen van LGBTI+-mensen van kleur ook niet. Dat zegt Chi Kong Man, voorzitter van multiculturele LGBTI+-vereniging ShoufShouf in Antwerpen. “De Vlaamse strijd voor holebirechten is en was zeer gebaseerd op de Vlaamse cultuur, maar daar herkent een persoon met Afrikaanse of Arabische of Latijns-Amerikaanse origine zich totaal niet in”, verklaart hij. “Mensen moeten zich maar integreren, zeggen de Vlamingen. Als je holebi bent moet je maar uit de kast komen en iedereen moet dat accepteren. 

Zo simpel is het niet voor bepaalde mensen van kleur. De discriminatie en holebifobie waar zij mee te maken krijgen in hun eigen gemeenschap is schrijnend. Mensen worden geslagen of uitgestoten en soms zelfs vermoord door hun eigen familie. Als je bijvoorbeeld leest dat er een meisje gestorven is door duiveluitdrijving dan is de kans groot dat dat was omdat ze lesbisch was.” Zelf heeft hij al verschillende keren gepleit voor specifieke wetten die holebi’s van kleur beschermen maar tot nu toe kreeg hij weinig gehoor. “De doorsnee witte Vlaming begrijpt vaak niet hoe zwaar holebi’s van kleur het hebben, terwijl het nog niet zo lang geleden is dat witte holebi’s ook door hun ouders verstoten of toegetakeld werden omwille van hun seksuele geaardheid. Dat gebeurt nu natuurlijk nog maar witte mensen komen er nu minder mee in aanraking.”

Ongehoorde stemmen

Dat racisme aanwezig is binnen de LGBTI+-gemeenschap staat buiten kijf maar is er ook plaats om over het probleem te praten? Volgens Rachael is dat moeilijk en soms zelfs onmogelijk. “Net zoals ik niet geloof dat de bredere samenleving haar racisme wil aanpakken, geloof ik niet dat de LGBTI+-gemeenschap dat wil doen. Sterker nog, ik geloof zelfs niet dat ze het probleem onder ogen willen zien”, zegt ze. 

Ze illustreert haar punt met een recente anekdote, namelijk de controverse rond het fresco van Ralf König in de Lollepotstraat in Brussel. “Vijf jaar geleden schilderde König die muurschildering op vraag van het RainbowHouse Brussels. De manier waarop de zwarte lesbienne en de transgender vrouw afgebeeld werden, is ronduit kwetsend. Om dat aan te kaarten werden de tags ‘racism’ en ‘transphobia’ toegevoegd aan de schildering. Als organisatie konden we niet anders dan de zaak onderzoeken en er kwamen werkcommissies met transgender personen, mensen van kleur... Hun stem moest gehoord worden.” Er werd beslist de tags te laten staan en een bord met uitleg te plaatsen. 

Als je racisme wil aanpakken gaan er momenten zijn waarop witte mensen niets te zeggen hebben. Dat zal pijnlijk zijn maar ze beseffen niet dat er zoveel mensen zijn die nog nooit een stem gehad hebben - Rachael Moore

Ondanks het harde werk van het RainbowHouse Brussels kwamen er negatieve reacties. “Witte cisgender holebi’s waren kwaad dat ze geen stem hadden gekregen in de hele zaak. Ze eisten dat we de muurschildering lieten restaureren.” Volgens haar ligt daar het grote probleem binnen onze samenleving en dus ook de LGBTI+-gemeenschap: “Witte mensen willen altijd iets te zeggen hebben. Meer nog, ze willen de doorslaggevende stem hebben. Maar als je racisme wil aanpakken gaan er momenten zijn waarop witte mensen niets te zeggen hebben. Dat zal pijnlijk zijn maar ze beseffen niet dat er zoveel mensen zijn die nog nooit een stem gehad hebben.”

Ook Eric merkt dat de gemeenschap nog niet klaar is om mensen van kleur een stem te geven. Zelfs wanneer ze simpelweg een plaatsje voor zichzelf willen om even op adem te komen en elkaar te ontmoeten, krijgen ze vaak te maken met vijandelijke reacties. “Elke keer als we iets organiseren voor zwarte mensen en aangeven dat witte mensen niet welkom zijn, worden we overspoeld met racistische reacties”, vertelt hij. “Dan beschuldigen ze ons van discriminatie en segregatie, wat compleet belachelijk is. Het wrange is dat ik zulke reacties nog nooit heb gezien wanneer er bijvoorbeeld een evenement is waar alleen vrouwen welkom zijn op Internationale Vrouwendag, of een LGBTI+-feestje. Dan begrijpt de samenleving wél waarom bepaalde groepen mensen daar niet gewenst zijn. Ik wil daarmee zeker geen afbreuk doen aan de strijd voor vrouwenrechten of LGBTI+-rechten of een soort vergelijking maken met de strijd van zwarte mensen en mensen van kleur. Er zijn ook heel wat raakvlakken en intersectionaliteit is erg belangrijk voor me.”

Het ontbreekt de samenleving ook aan empathie en zorg voor mensen van kleur die dagelijks geconfronteerd worden met racisme. “Als ik verkracht wordt, weet ik waar ik naartoe kan voor nazorg en hulp”, legt Rachael uit. “Maar wat als ik het slachtoffer ben van racisme? Waar kan ik dan terecht?” Om dat gat een beetje op te vullen stichtte ze samen met Eric en Jihan Imago de organisatie Rainbow Nation. “We willen mensen een veilige plaats bieden om over hun frustraties en ervaringen te praten. Vaak is dat al genoeg, er gewoon eens over praten, want soms zijn mensen gewoon niet zeker over wat ze hebben meegemaakt en krijgen ze het gevoel dat ze gek zijn. Racisme in onze samenleving is soms zo subtiel en onderhuids dat je twijfelt of het wel degelijk racisme is. Wanneer die gevoelens gevalideerd worden en ze steun en begrip vinden betekent dat veel voor hen.”

Woke of broke?

Als samenleving is de weg dus nog lang en hobbelig. Voorlopig is er nog geen licht aan het einde van de tunnel. Toch zijn er individuen en stemmen die het probleem aankaarten en zichzelf in vraag stellen. Witte mensen die zichzelf ‘woke’ (je bewust zijn van ongelijkheid in de maatschappij, red.) noemen en daarmee aangeven dat ze zich bewust zijn van hun privileges. Zij zijn goed bezig. Of toch niet? “Dat zijn types die me komen vertellen dat ze de boeken lezen, de podcasts luisteren, de conferenties bijwonen... Ze zeggen me dat ze volledig bewust zijn van al hun privileges. Ik stel hen altijd dezelfde vraag: maar wat heb je recent nog voor ons gedaan? Het antwoord is vaak: niets”, zegt Eric. “Witte mensen krijgen wat applaus en aandacht als ze over hun privileges spreken zonder ook concreet iets te doen om de situatie te veranderen. Maar ze krijgen wel aanzien en sociaal kapitaal omdat ze ‘woke’ zijn.”

Spendeer geld aan zwarte bedrijven, maak plaats voor zwarte mensen in de samenleving, accepteer dat zwarte mensen in leidinggevende posities kunnen staan... - Eric Cyuzuzo

Hoe kunnen witte mensen dan wel racisme aanpakken op individueel vlak? Eric is duidelijk: “Doe ook effectief iets: spendeer geld aan zwarte bedrijven, maak plaats voor zwarte mensen in de samenleving, accepteer dat zwarte mensen in leidinggevende posities kunnen staan... en dat is dan nog het absolute minimum. Je moet ten oorlog trekken tegen racisme en accepteren dat er gevolgen zullen zijn voor jou. Je omgeving zal het je niet in dank afnemen. Maar besef ook dat welke gevolgen er ook zijn, jij als witte persoon kan beslissen om een pauze te nemen. Ik als zwarte persoon kan nooit rusten. Voor mij stopt de strijd nooit.”

Rachael sluit zich daarbij aan maar voegt toe dat zwarte mensen of mensen van kleur het niet verschuldigd zijn om witte mensen daarin te begeleiden. “Als spreker en workshopleider is het normaal dat ik vragen krijg van witte mensen op zoek naar raad en tips. Maar stap alsjeblieft niet op je zwarte vrienden of collega’s af voor die dingen. Het is niet hun taak om jou te onderwijzen of je een schouderklopje te geven. Dit is persoonlijk en je moet het doen voor jezelf en voor de juiste redenen.” 

Voor wie meer wil weten over racisme geeft Rachael alvast dit leeslijstje mee:

• 'Why I’m no longer talking to white people about race' van Reni Eddo Lodge
• 'White fragility' van Robin Di Angelo
• 'So you want to talk about race' van Ijeoma Oluo
• 'Plantation memories' van Grada Kilomba
• 'White Innocence' van Gloria Wekker
• 'De mythe van de neutrale “blanke” man' van Sabrine Ingabire
• 'Witte journalisten, zwarte schrijvers' van Sabrine Ingabire