In juni van vorig jaar kwam J.K. Rowling onder vuur, toen ze zich kritisch uitliet over de beschrijving "personen die menstrueren". Noem ze toch gewoon vrouwen! Maar Joanne werd erop gewezen dat ze hierbij geen rekening hield met transgenders, die evenzeer kunnen menstrueren. Haar uitgebreide reactie verergerde de zaak enkel; ze werd eensklaps persona non grata.

Heel toevallig las ik net in die periode een boek van Ben Elton, "Identity Crisis". In deze satirische thriller worstelt de politie-detective Mick Matlock met de nieuwe politiek-correcte cultuur. Zo begrijpt hij niet waarom de lijkschouwer bij de beschrijving van de moord op het vrouwelijke slachtoffer niet onmiddellijk vermeldde dat die mannelijke geslachtsdelen had. Een belangrijk detail volgens Mick, niet volgens de lijkschouwer. Bij de moord was er geen seksuele acte te pas gekomen. Dus dat detail, wel beschreven in het gedetailleerde rapport, was niet relevant voor de synthese. 

Door de combinatie Rowling - Elton ben ik gaan nadenken over deze kwestie. We zijn er ons doorgaans niet bewust van, maar door ons woordgebruik zijn we soms wel degelijk discriminerend.

Zo is het nog maar enkele jaren geleden dat de "Orde der Geneesheren" van naam gewijzigd is naar "Orde der Artsen", en nog minder lang zijn "arbeidsgeneesheren" arbeidsartsen geworden. Verpleegkundigen worden nog regelmatig "verpleegsters" genoemd, en vroedvrouwen… tja, dat zijn ze nog steeds.

Maar dat is niet alles. Naar werkgevers wordt steevast verwezen als "hij", ook werknemers krijgen een mentale stempel van "man" opgeplakt. Enkel wanneer die zwanger zijn, dan worden het plots "werkneemsters".

Einde verhaal? Niet echt. Want de verwijzingen naar "hij" of "zij" zijn nog steeds niet correct taalgebruik naar genderfluïde mensen toe.

Sinds vorige zomer ben ik dan ook mijn schrijfstijl gaan aanpassen. Dus naar het op zich al storende hij/zij (wie zegt dat nou?!), want dat is nog steeds een te verregaande reductie. Ik verwijs eenvoudigweg naar "zij" (meervoud) of "die". Dus niet meer "de werknemer, hij" maar "de werknemer, die", of "de werknemers, zij". Of een recent voorbeeld bij een nieuwsberichtje dat ik op mijn Linkedinprofiel gaf. Wanneer ik het heb over covidvaccinaties en bepaalde doelgroepen, schrijf ik niet over "covidvaccinaties bij zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven", maar wel over "covidvaccinaties bij zwangerschap of borstvoeding".

Uiteraard gebruik ik ook nog wel "hij" of "zij" wanneer ik naar specifieke personen verwijs, die zelf een duidelijke genderidentiteit aangeven. Joanne Rowling: zij voelt zich uitgesproken vrouw, het fictieve personage Mick Matlock twijfelt niet aan zijn identiteit als man. Dus verwijs ik ook naar hen als dusdanig.

Ik doe dit nu al bijna een half jaar. In de eerste maanden was het even wennen, maar ondertussen is het een automatisme geworden; ik moet er geen moeite meer voor doen. Het valt me nu wel des te meer op wanneer anderen wél dergelijk discriminerend taalgebruik hanteren. En dat is het dus wel degelijk:  onbewust, onbedoeld, maar desalniettemin discriminerend. Diegenen die (nog) onzeker zijn over hun geaardheid, of bewust en zelfzeker genderfluïde of transgender zijn, hen valt het op. En mij valt het nu ook op.

Om even terug te komen op het raadseltje aan het begin van deze tekst: als je die nog niet kende, weet je ondertussen ongetwijfeld het correcte antwoord: uiteraard is de chirurg de moeder van het kind! Moraal van het verhaal is natuurlijk dat we bij "chirurg" altijd een mentaal beeld hebben van een man, wat discriminerend is naar vrouwen toe.

Maar waarom wordt dat als het enige "correcte" antwoord beschouwd? Zijn we dan niet nog altijd in stereotypes aan het denken? Waarom kan die chirurg niet ook de vader van het kind zijn? En waarom moet je überhaupt focussen op het geslacht?

Enfin, ik wil niet de moraalridder gaan spelen, en iedereen die werknemers nog benoemt met "hij" met de vinger gaan wijzen. Maar het is wel nuttig om je er wat bewuster van te zijn.

-----------------

Dr. Edelhart Kempeneers is medisch directeur bij Attentia en gespecialiseerd in welzijn op het werk.

ZIZO wil een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over LGBTI+-thema’s. Daarom publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van hun/haar/zijn vereniging en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.