Recent verscheen de aflevering van het programma “Taboe” over genderdiverse personen. Ze spraken over hun transitie, de medische zorg en hun afgelegde weg. Transgender personen komen vandaag de dag steeds meer in beeld en hun stem wordt steeds meer gehoord. Toch weten we bijzonder weinig over transgender personen in het verleden. Vooral hun medische transitie blijft een blinde vlek. Deze tekst geeft daarom een stem aan Corinne Van Tongerloo (°1936), één van de eerste Vlaamse vrouwen die een geslachtsbevestigende operatie onderging. Haar verhaal toont aan hoe (Vlaamse) trans personen naar het buitenland moesten trekken op zoek naar zorg. Daarnaast illustreert het ook dat er een internationaal netwerk binnen en rond de transgemeenschap bestond.

Medische (on)mogelijkheid

In de jaren zestig en zeventig was de maatschappelijke aanvaarding voor transgender personen nog zeer beperkt. Medische ingrepen waren in België niet of nauwelijks mogelijk. Pas in de jaren tachtig ging een team in Gent zich toeleggen op de zorg van genderdiverse personen.

Trans personen konden wel hun toevlucht nemen tot hormonen, al was dit vaak op de zwarte markt. Zo was er een Antwerps koppel verpleegkundigen en een Gentse arts waarbij ze terecht konden voor spuiten met vrouwelijke hormonen. Wat verder van huis konden ze aan hormonen geraken bij dr. Jan Groothuyse op de Amsterdamse Wallen, maar ook in Berlijn was het mogelijk om ze illegaal te bemachtigen en deze stiekem door een apotheker te laten inspuiten. Transgender personen die een vermannelijking of vervrouwelijking via een medische ingreep wensten, moesten noodgedwongen hulp zoeken in verder afgelegen oorden.

Geruchten over Casablanca

Eén van de locaties was Casablanca. In lezersbrieven, autobiografieën en interviews met Vlaamse trans personen valt de naam van de Marokkaanse kuststad geregeld. In de tijd dat de eerste trans personen naar daar trokken, had Marokko zich net als kolonie losgemaakt van Frankrijk. Van heinde en verre trokken transgenders in de jaren zeventig en tachtig naar hetzelfde adres met een droom in het hoofd: een geslachtsbevestigende operatie. Onderling werd de informatie doorgefluisterd in de kleedkamers van de travestietheaters en nachtclubs waar veel transgenders werkten. Zo kwam 'Casablanca' ook de Antwerpse Corinne Van Tongerloo ter oren.

Foto 1: Corinne Van Tongerloo (1936-heden) - Esther Lamberts 

Het was niet de eerste keer dat Corinne naar het buitenland reisde voor haar medische transitie. Eerder ging ze naar Berlijn om een hormonenkuur te starten, in Genève liet ze de laatste blonde stoppels van haar baardgroei verwijderen en een arts in Wenen plaatste haar borstprotheses. Nu ging ze naar Casablanca, want ze wilde een geslachtscorrigerende operatie laten uitvoeren door de Franse arts Georges Burou (1910-1987).

De slager van Casablanca

Foto 2: Dr. Burou aan de operatie tafel in zijn slagersschort en bloot bovenlijf - Esther Lamberts 

Corinne Van Tongerloo is vermoedelijk de eerste Belgische trans vrouw die een geslachtsaanpassende operatie heeft ondergaan in Casablanca. In september 1971 stapte ze op het vliegtuig naar de Marokkaanse stad, met het geld verstopt in haar blonde pruik zodat ze, zoals de Franse gynaecoloog Burou het wenste, cash voor de ingreep kon betalen. Aangekomen in de Clinique du Parc, maakte ze in levenden lijve kennis met de zogenaamde ‘slager van Casablanca’. Ze sprak met dr. Burou af dat de operatie, die destijds vaginoplastiek werd genoemd, drie dagen later zou plaatsvinden. Ze moest een document ondertekenen waarin stond dat alle verantwoordelijkheden voor complicaties bij haar lagen, maar dat had ze over voor de ingreep waar ze al zo lang naar verlangde. In de operatiekamer wachtte dr. Burou haar op in zijn slagersschort en bloot bovenlijf. Vijf uur later ontwaakte Corinne wanneer een oudere verpleegster op haar wangen tikte en zei: ‘Wakker worden, je bent nu een petite femme.’

Na een revalidatieperiode van drie weken nam ze het vliegtuig terug naar Brussel. Ze was honderdtachtig duizend Belgische frank lichter, maar eindelijk voelde haar lichaam juist. Terug thuis was ze ‘volledig’ vrouw.

Terug in België…

Postoperatieve aantekening

Foto 3: Postoperatieve aantekening van dr. Burou - Esther Lamberts 

Eenmaal in Brussel stuurde de huisarts Corinne naar de gynaecoloog. Dat de transzorg in België nog niet op poten stond, was meteen duidelijk. De arts wist niets af van de operaties in Casablanca en had nog nooit zo iets meegemaakt in haar praktijk. In de woorden van Corinne: ‘Geen enkele dokter kon mij helpen, niemand had ervaring met de materie.' Weeral moest ze de grens over. Aan een naam en adres gekomen via een Spaanse transvrouw trok ze in 1973 naar Hamburg, waar een Duitse uroloog haar hielp met de postoperatieve complicaties. Daarna kon ze eindelijk in alle rust genieten van haar vrouw-zijn.

Bestemming: geslachtsverandering

De reis van Corinne naar Casablanca was niet uniek. In de jaren zeventig en tachtig trokken veel transgender personen de grens over op zoek naar zorg. Zelfs internationaal waren er weinig opties voor zij die een geslachtscorrigerende operatie wensten, laat staan in België. Personen in de trans gemeenschap wisselden onderling informatie uit: over hormonen in Berlijn, maar ook over de ‘slager van Casablanca’ en zijn operaties, tot de Uroloog in Hamburg. Het toont dat ze zelf naar oplossingen zochten.

Het pioniersverhaal van Corinne Van Tongerloo kende een relatief goede afloop en illustreert de moeilijke en dappere weg die trans individuen aflegden, in een periode waarin Belgische artsen niet of nauwelijks op de hoogte waren van de noden van trans personen. Ondertussen is het taboe over genderdiversiteit afgenomen en de zorg is toegankelijker. De dappere stap om een transitie aan te vatten kan vandaag de dag gelukkig dicht bij huis.

Meer weten?

• Hier vind je de link naar een interview met Corinne van Radio 2: https://www.youtube.com/watch?v=eSQ3I1b-k6I
• Hier vind je de autobiografie van Corinne: Corinne Van Tongerloo en Linda Asselbergs, Casablanca voorbij (Antwerpen: Uitgeverij Kartonnen Dozen, 2017)
• Hier vind je de link naar een artikel over documentaire “I am a women now” van Michiel van Erp over het leven van Corinne: https://winq.nl/articles/232258/i-am-a-woman-now-docu/