Met spijt in ons hart delen we mee dat ZIZO, het (online) magazine van çavaria, er na bijna 30 jaar mee ophoudt. Wil je weten waarom? Je leest er hier meer over. Çavaria blijft via al hun communicatiekanalen inzetten op mooie verhalen en LGBTI+ nieuws. Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je dan hier snel in voor de nieuwsbrief van çavaria. |
Zoveelste aanval op LGBTQI+ gemeenschap in Turkije: wat gebeurde er en brengt de toekomst beterschap?
De vrijheden en verworvenheden van de LGBTQI+ gemeenschap in Turkije staan de laatste jaren steeds meer onder druk. Publieke activiteiten door de community krijgen al te vaak te maken met repressie van het Erdoğan-regime. Onlangs nog werd vanuit politieke hoek sterk uitgehaald naar de LGBTQI+ gemeenschap. Wat gebeurde er precies? En is er beterschap op komst? Kijk van Turkije-kenner Jo Fobelets op de situatie vandaag.
Geregeld is de gemeenschap het doelwit van homo -en transfobe retoriek. De laatste in rij was Ali Erbaş, de voorzitter van de overheidsdienst dat de soennitische moskeeën beheert en de imams tewerkstelt. Erbaş behoort tot de aanhangers van de huidige Turkse president Erdoğan.
“De mensen van Lot/Lut, homoseksuelen, en zij die seks hebben buiten het huwelijk zijn zondaars. De islam vervloekt hen. Ze brengen moreel verval en allerlei ziektes met zich mee zoals HIV. Honderdduizenden mensen worden hierdoor blootgesteld aan HIV. We moeten de samenleving hiertegen beschermen”, zei Erbaş tijdens een toespraak op 24 april ter gelegenheid van de eerste avond van de Ramadan.
Sterke veroordeling
Deze homofobe en serofobe retoriek werd in Turkije sterk veroordeeld. Politici van de seculiere centrumlinkse CHP en de linkse pro-Koerdische HDP veroordeelden de uitspraken. Ze spreken van regelrechte haattaal en een haatmisdrijf. Kemal Kılıçdaroğlu, nationaal voorzitter van de CHP, zei dat gebedshuizen vrij moeten zijn van politiek en geestelijken zich niet met politiek mogen bezighouden. Ook verschillende politieke fracties in het Europese parlement en 37 Europarlementsleden spraken zich sterk uit tegen de haatretoriek van Erbaş en riepen het Erdoğan-regime op om de rechten en vrijheden van de LGBTQI+-gemeenschap in Turkije te respecteren en uit te breiden.
Maar het bleef niet bij reacties van progressieve partijen en politici. Al snel uitten ook LGBTQI+ organisaties, advocatenordes, vrouwenrechtenorganisaties, vakbonden, mensenrechtenorganisaties ... hun verontwaardiging. Ze beschuldigden Erbaş van machtsmisbruik en het schenden van de seculiere grondwet in Turkije.
Kaya vroeg zich af wat ons tegenhoudt om LGBTQI+ activisten te zien als een terroristische organisatie.
Erdoğan-troepen in de tegenaanval
De tegenreactie liet niet lang op zich wachten. Erdoğan en politici van zijn conservatieve AK-partij spraken hun steun uit voor Erbaş. Ook politici van de rechtse ultranationalistische MHP deden dit. Pro-Erdoğan-trollen op sociale media beschuldigden de CHP-politici en de advocatenordes van het beledigen van de islam.
Op 29 april hielden 2 conservatieve universiteitsprofessoren, Asım Yapıcı en Emre Kaya, naar aanleiding van de Ramadan een online gesprek waarin ze de LGBTQI+ gemeenschap in Turkije aanvielen. Kaya vroeg zich af wat ons tegenhoudt om LGBTQI+ activisten te zien als een terroristische organisatie. Erdoğan riep scholen zelf op dat kinderen geen regenboogtekeningen meer mogen maken omdat dit ervoor zorgt dat ze homo worden.
Alsof dit alles nog niet voldoende was, werden er gerechtelijke onderzoeken opgestart tegen de advocatenorde van Ankara en Diyarbakır wegens het beledigen van de islam. Op 14 mei reageerden procureurs op de verschillende klachten van advocatenordes en lieten ze weten dat ze geen redenen zien om een gerechtelijk onderzoek te starten tegen Erbaş.
Op het scherpst van de snee
De uitspraken van Erbaş en de reacties daarop zetten de polarisatie en verdeeldheid in Turkije weer op scherp. Dat van alle mogelijke onderwerpen die de voorzitter kon aansnijden in zijn speech, hij uitgerekend koos om onder andere homoseksuelen te beschuldigen van het verspreiden van ziektes kan geen toeval zijn. Vroeger was de overheidsdienst vooral bedoeld om religie uit de politiek te houden, nu wordt het gebruikt om het huidige regime te versterken.
Met deze crisis kon het Erdoğan-regime tegenstanders, zoals de CHP die Erdoğans AKP tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2019 een gevoelige electorale klap toediende, er weer van beschuldigen tegen de islam te zijn. Wat niet klopt: de overgrote meerderheid van de CHP-leden en de achterban van de partij zijn niet tegen religie, wel voor een duidelijke scheiding tussen godsdienst en staat/politiek.
Voor de CHP, HDP, alle progressieve middenveldorganisaties en mezelf gaat dit niet over een theologische discussie, dat laten we over aan theologen. Wel gaat het hier over het respect voor verworven vrijheden van de LGBTQI+ gemeenschap, LGBTQI+ rechten en hoe een ambtenaar zich hoort te gedragen.
Het Erdoğan-regime zal homoseksualiteit en transgender-zijn niet verbieden maar hij zal er wel alles aan doen om de LGBTQI+ gemeenschap onzichtbaar te maken. Maar wat hij ook doet, het Erdoğan-regime zal hier niet in slagen.
We kunnen besluiten dat het Erdoğan-regime de greep op de samenleving stilaan verliest.
Wat brengt de toekomst voor de LGBTQI+ gemeenschap in Turkije?
De steun voor de LGBTQI+ gemeenschap groeit in Turkije. Zelfs Erdoğan, die de samenleving meestal goed kan lezen, zal verrast en geschrokken zijn met wat voor felheid de vrouwenrechtenorganisaties, mensenrechtenorganisaties, de kemalistische CHP, de pro-Koerdische HDP, de vakbonden en de Alevi Bektaşi federatie het opnam voor de LGBTQI+ gemeenschap. Ook een groeiend aantal advocatenordes schaarden zich met volle overtuiging achter de community in deze strijd.
En er is meer. Volgens een bevraging door de Kadir Has-universiteit uit 2019 blijkt dat 45% van de bevolking in Turkije voorstander is van gelijke rechten voor de LGBTQI+, wat een stijging is met 12% tegenover 2016. Uit een andere bevraging door dezelfde universiteit blijkt dat 53,5% van de bevolking geen probleem heeft met een homoseksuele buurman of buurvrouw. In 2018 was dit nog maar 44,70%.
Dit is ook het aanvoelen van Yıldız Tar, media- en communicatiecoördinator van de Turkse LGBTQI+ organisatie KAOS GL: “Steun voor de LGBTQI+ gemeenschap in Turkije groeit. Het is onmogelijk om een organisatie die vecht voor gelijke rechten het zwijgen op te leggen. Tijdens workshops over homoseksualiteit en LGBTQI+ rechten merk ik zelfs in kleine steden in Anatolia oprechte interesse om het te begrijpen en respect te tonen. We staan voor een belangrijk kantelmoment“, aldus Tar tijdens een interview.
We kunnen besluiten dat het Erdoğan-regime de greep op de samenleving stilaan verliest, dat hun conservatieve social engineeringspolitiek faalt.
Ik ben redelijk hoopvol. Ooit zal de LGBTQI+ gemeenschap in Turkije gelijke rechten krijgen. Maar daarvoor moet er eerst een andere regering komen. Verkiezingen voor het parlement en het presidentschap staan normaal gepland voor 2023, maar ze zouden wel eens vervroegd kunnen plaatsvinden. Al is het nog koffiedik kijken over wanneer dan precies. Wat wel duidelijk is, is dat het Erdoğan-regime steeds minder populair wordt. Steeds meer peilingen tonen dit aan. Steeds meer Turken verlangen naar een seculiere, liberale, pluralistische en democratische rechtsstaat.
Situatie in Turkije vandaag: niet verboden, maar ook nog niet maatschappelijk aanvaard
Homoseksualiteit en transgender-zijn zijn toegestaan in Turkije. Homoseksualiteit werd al gelegaliseerd in 1858. Operaties om van geslacht te veranderen zijn toegestaan en sinds 1988 kan je er je geslachtsverandering ook officieel maken.
Toch ervaren Turkse holebi's en trans personen diverse vormen van discriminatie en homo– en transfobie. Regelmatig komt het tot fysiek geweld, soms zelfs met dodelijke afloop. Een van de meest bekende is waarschijnlijk de moord op trans vrouw Hande Kader, een heldin voor de Turkse homo- en transgendergemeenschap, in augustus 2016. Op 28 juni 2015, toen de oproerpolitie onverwacht traangas en rubberkogels inzette tegen de LGBTQI+ Pride-optocht in Istanbul, hield Kader een sit-in om te protesteren tegen het politieoptreden. Haar dood zorgde voor heel wat straatprotest in verschillende Turkse steden.
Bovendien werd het beleid [van Erdoğan] de jongste jaren steeds autoritairder, hollen ze de illiberale democratie (verder) uit, met meer mensenrechtenschendingen tot gevolg.
De laatste jaren kiest het Erdoğan-regime voor een zeer conservatieve social-engineeringsaanpak. Daarbij voeren ze een conservatieve en vrouwonvriendelijke gezinspolitiek die het mannelijke patriarchaat versterkt en waar geen plek is voor een open gesprek over seksualiteitsbeleving, laat staan homoseksualiteit en transgender-zijn. Bovendien werd het beleid de jongste jaren steeds autoritairder, hollen ze de illiberale democratie (verder) uit, met meer mensenrechtenschendingen tot gevolg.
Sinds 2015 maakt het Erdoğan-regime zich meer en meer openlijk schuldig aan homo – en transfobie en begonnen ze de vrijheden en verworvenheden van de LGBTQI+ gemeenschap openlijk aan te vallen. De uitspraken van Erbaş zijn er het meest recente voorbeeld van. En het ziet ernaar uit dat het niet het laatste incident zal zijn.
Discriminatie van LGBTQI+'s en homo- en transfobie in Turkije komt, net als in alle andere landen, uit verschillende hoeken. Ook ultranationaliste en verenigingen die zich progressief noemen, schuwen aanvallen niet. De antigender – en anti-LGBTQI+ beweging maakt de laatste jaren opmars in Turkije omdat ze zich gesterkt voelt door de huidige regering.
Ondertussen zijn er tientallen LGBTQI+ organisaties actief in Turkije. In tal van steden zoals Istanbul, Ankara, Izmir, Bodrum enzovoort zijn er homobars. De homoseksuele zanger Zeki Müren en transgender zangeres Bülent Ersoy worden op handen gedragen, zowel door progressieve als conservatieve Turken. Op 3 maart 2015 legde de eerste openlijke lesbische gemeenteraadslid de eed af. Het gaat om activiste Sedef Çakmak. Ze zetelt als gemeenteraadslid voor de seculiere centrumlinkse CHP in het gemeentebestuur van district Beşiktaş (Istanbul). In februari 2020 werd de feministische activiste en trans vrouw Niler Albayrak verkozen tot lid van de vrouwenwerkgroep van de CHP in Istanbul.
De feministe Michelle Demishevich, die in 2016 nog sprak op een congres van onder andere çavaria, was de eerste transgender journaliste van Turkije. Om de eisen voor gelijke rechten kracht bij te zetten vinden er sinds 2003 een jaarlijkse LGBTQ+ Pride Parade en een jaarlijkse Transgender Pride Parade plaats in Istanbul en andere steden in Turkije. Met ongeveer 100 000 deelnemers in 2013 en 2014 was de LGBTQ+ Pride Parade in Istanbul op enkele jaren tijd uitgegroeid tot een van de grootste van Europa. De oproerpolitie trad echter hard op tegen de LGBTQ+ Pride Parade in Istanbul vanaf 2015. De LGBTQ+ Pride Parades in Izmir konden de laatste jaren wel nog zonder problemen plaatsvinden.
In het weekend van 1 en 2 juli 2019 spraken 26 gemeenten die bestuurd worden door de linksseculiere CHP zich uit tégen het verbod op de jaarlijkse LGBTQI+ pride parade in Istanbul en wensten de LGBTQI+ gemeenschap een happy Pride-weekend.
---------------------------
ZIZO wil een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over LGBTI+-thema’s. Daarom publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van hun/haar/zijn vereniging en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.
Heb je naar aanleiding van dit bericht nood een aan een gesprek? Contact opnemen met de Lumi kan via www.lumi.be of 0800 99 533.
Eigen verslaggeving