De permanente tentoonstelling focust op de vervolging van Joden, Roma en Sinti in België en Noord-Frankrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Kazerne Dossin vertrekt vanuit het historische verhaal van Jodenvervolging en de Holocaust in relatie tot de Belgische casus. Daarmee willen ze reflecteren over hedendaagse fenomenen van racisme en uitsluiting van bevolkingsgroepen en over discriminatie omwille van afkomst, geloof, overtuiging, huidskleur, geslacht en geaardheid. De actuele boodschap draait om respect voor mensenrechten. 

Duizend slachtoffers neigt naar statistiek, één slachtoffer is een mens

Vanuit specifieke verhalen krijgen we toegang tot geschiedenis en mechanismen. Zo toont de permanente tentoonstelling onder meer het levensverhaal van individuele slachtoffers. Zij zijn geen nummer maar een moeder, vader, kind….. Ook in de expo 'Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa' krijgen bezoekers aan de hand van documenten en foto’s het verhaal van een aantal homoseksuele slachtoffers tijdens de naziperiode. Dit verbindt de bezoeker met het lot van een mens van vlees en bloed. Tomas Baum – directeur van Kazerne Dossin - stelt: 'Duizend slachtoffers neigt naar statistiek, één slachtoffer is een mens'.

3._gekostumeerd_feest_in_het_hirschfeld_instituut_voor_seksuologie_berlijn_1920_c_magnus-hirschfeld-gesellschaft_e.v._berlijn.jpg

Gekostumeerd feest in het Hirschfeld Instituut voor Seksuologie, Berlijn, 1920 © Magnus-Hirschfeld-Gesellschaft e.V., Berlijn

Gedurende decennia gebeurde er amper onderzoek naar het lot van homo’s en lesbiennes in de naziperiode

Gedurende decennia gebeurde er amper onderzoek naar het lot van homo’s en lesbiennes in de naziperiode.  Één van de oorzaken is ongetwijfeld het feit dat homoseksualiteit in vele landen ook na 1945 strafbaar bleef. Slachtoffers van de nazi-repressie kozen er dus meestal voor om in de anonimiteit te verdwijnen. 

Het wettelijk kader voor vervolging verschilde ook erg van land tot land. In Duitsland was er het beruchte §175 van het strafwetboek. Dit artikel bestrafte 'tegennatuurlijke zedeloosheid: handelingen, gelijkend op coïtus tussen mannen of tussen mannen en dieren'. Het standpunt van de nazipartij over homoseksualiteit bleef lange tijd dubbelzinnig: zo hechtte de Hitlerjugend veel belang aan de vriendschap tussen mannen op grond van de Männerbund, de ‘Viriele Staat’.

In sommige van de bezette gebieden beschouwden de nazi’s homoseksualiteit als onbelangrijk of zelfs gunstig: het bespoedigde het verval van 'inferieure' volkeren.

Er was ook veel homo-erotische esthetiek. Na de nacht van de 'Lange Messen' (29-30 juni 1934) waar Ernst Röhm, hoofd van de SA (sturmabteilung, ook wel 'Bruinhemden' genoemd nvdr.) en een notoir homoseksueel werd uitgeschakeld, volgde een keerpunt. De teneur veranderde. In een toespraak van Reichsführer-SS Himmler poneerde deze: 'Als wij niet optreden zal ons volk weldra verdwijnen onder deze besmettelijke ziekte (homoseksualiteit nvdr.). Een homoseksueel kan gemakkelijk onder druk worden gezet. (…..) omdat hij kneedbaar van aard is en een lafaard zonder enige wilskracht'. In sommige van de bezette gebieden beschouwden de nazi’s homoseksualiteit als onbelangrijk of zelfs gunstig: het bespoedigde het verval van 'inferieure' volkeren.

cjeroenvanlooy_2023_jvlooygmaildotcom-230213-40.jpg

©JeroenVanLooy_2023

Vrouwelijke homoseksualiteit was niet strafbaar en lesbiennes hadden ook geen problemen zolang ze discreet bleven en de geldende normen respecteerden.

En het lot van lesbiennes? Het eerder aangehaalde §175 stelde vrouwelijke homoseksualiteit niet strafbaar en lesbiennes hadden ook geen problemen zolang ze discreet bleven en de geldende normen respecteerden.  Een aanhouding gebeurde gewoonlijk onder een ander voorwendsel maar hun geaardheid kon daarbij een verzwarende omstandigheid zijn.  Velen verkozen dan ook om in ballingschap te gaan of een verstandshuwelijk te sluiten.

Volgens de meest betrouwbare schattingen registreerde het naziregime bijna 100 000 homoseksuele mannen. Ongeveer 50 000 van hen werden veroordeeld. Tussen 5000 en 15 000 homoseksuele mannen belandden in een concentratiekamp, de meesten overleefden dit niet. 

Een must-see

De tentoonstelling loopt nog tot 10 december 2023.  Naast de klassieke gidsbeurten zijn er ook speciale rondleidingen voor jongeren waarbij men hen engageert met de vragen en dilemma’s. 'Wat zou jij in bepaalde omstandigheden doen?

'Homo’s en lesbiennes in Nazi-Europa': een must-see!

Wil jij graag ook naar de tentoonstelling? Hier vind je alle info.