Wie Compagnie Fragiel al eerder aan het werk zag, weet dat het theatergezelschap graag kiest voor beklijvende toneelstukken over thema’s met maatschappelijke relevantie. Voor de nieuwste productie werd daarom gekozen voor het pakkende drama ‘Bent’ van de joods-Amerikaanse schrijver Martin Sherman. Dit vertelt het verhaal van Max, een homoseksuele man – soms neerbuigend ook een ‘bent’ genoemd – uit Berlijn die aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog samen met zijn geliefde Rudy op de vlucht moet slaan. Het steeds machtiger wordende naziregime heeft het immers openlijk gemunt op homomannen, waarvan het vindt dat die het pure Arische ras bedreigen door hun vermeende seksuele promiscuïteit. Max en Rudy proberen met de hulp van Freddie, de eveneens homoseksuele oom van Max, Amsterdam te bereiken maar het geluk staat niet aan hun kant. Tijdens hun tocht worden ze ontdekt en gearresteerd door de Gestapo, waarna ze op een trein worden gezet naar het nazistische uitroeiingskamp in Dachau.

De geschiedenis op het toneel

Het was acteur en regisseur Mitchell A. Martin die het originele Engelstalige stuk vertaalde naar het Nederlands en herwerkte voor Compagnie Fragiel. “Voor mij heeft dit stuk een persoonlijke dimensie,” vertelt hij. “In januari 2020 is het 75 jaar geleden dat de laatste mensen uit Auschwitz-Birkenau werden bevrijd, maar van mijn eigen familie zit daar jammer genoeg niemand bij. Tijdens de Holocaust verloren 32 van mijn familieleden het leven omwille van hun Jood-zijn. Mede daarom was het voor mij heel interessant om dat stuk van de geschiedenis onder de loep te nemen en er iets mee te gaan doen.” 

Vele homoseksuele mannen die gevangen zaten in concentratiekampen zijn na de oorlog opnieuw opgesloten in andere gevangenissen omdat er in die tijd heel weinig begrip was voor homoseksualiteit

Hoewel het extreme antisemitisme en de daarop gebaseerde systematische en grootschalige genocide op het Joodse volk deel uitmaakt van het gebrachte verhaal, vormt het niet het centrale thema. “Op zich gaat ‘Bent’ over een heel andere tak van de Holocaust die vaak onbesproken blijft,” zegt de acteur-regisseur. “Meer bepaald de discriminatie en vervolging van homoseksuelen. Die is bovendien ook niet gestopt toen de Holocaust eindigde. Vele homoseksuele mannen die gevangen zaten in concentratiekampen zijn na de oorlog opnieuw opgesloten in andere gevangenissen omdat er in die tijd heel weinig begrip was voor homoseksualiteit. Dat moet een verschrikkelijk gevoel geweest zijn: eerst met de bevrijding geloven dat de ellende eindelijk voorbij is om daarna het vooruitzicht op een beter leven in rook te zien opgaan en opnieuw gevangen gezet te worden door anderen.”

Van Kazerne Dossin tot de krant van gisteren

Ter voorbereiding van het stuk en om meer te weten te komen over de historische setting waarbinnen ‘Bent’ zich afspeelt, trok de voltallige cast naar het Mechelse Holocaustmuseum en documentatiecentrum Kazerne Dossin. “Als je je personage gaat inkleuren, heb je een bepaalde handleiding nodig en ook het kader waarin je dat moet gaan doen,” vertelt acteur en spelbegeleider Dieter Debrouwere. “Ik vind het dan een zeer belangrijke vereiste dat je daarvoor de nodige opzoekingen doet en weet waarover je het hebt. De vele getuigenissen die je in de Dossinkazerne te zien krijgt, zijn daarbij een enorm waardevolle leidraad geweest voor ons allemaal.”

Toch kwam de artistieke inspiratie niet alleen uit het verleden. “Het verhaal van haat en onverdraagzaamheid is er een van alle tijden en blijft ook nu helaas nog actueel,” zucht Debrouwere. Zijn collega-acteur Timothy Devriendt valt hem daarin bij: “Kijk maar naar de vervolging en foltering van holebi’s in Tsjetsjenië, politiegeweld tegenover LGBT’s in Indonesië of veel dichter bij huis nog de twee jongens die onlangs hier in Gent het slachtoffer werden van gaybashing. Dat zijn allemaal recente verhalen. Je haalt je inspiratie en de drive om dit verhaal te brengen ook een stuk daar vandaan.”

Iets om over na te denken

Met de productie ‘Bent’ wil Compagnie Fragiel twee dingen doen: enerzijds de gruwel van de Holocaust en de extreme discriminatie door het naziregime belichten, maar anderzijds ook aanzetten en aanmoedigen tot debat over de huidige samenleving. “Bij een van onze vorige producties brachten we ook een nogal heftig stuk en bleven de mensen na het applaus vaak nog even in de zaal zitten om te reflecteren,” herinnert Devriendt zich. “Als we dat ook kunnen bereiken met dit stuk dan weten we dat het binnengekomen is.” Debrouwere vervolgt: “Cultuur is zo belangrijk omdat je daarmee dingen soms bespreekbaar kan maken. Ik denk dat dat is wat we nodig hebben: dat mensen achteraf met vragen zitten, erover debatteren en er op een maatschappijkritische manier verder over nadenken.” 

Om zelf eveneens haar steentje bij te dragen aan de strijd tegen huidige mensenrechtenschendingen heeft Compagnie Fragiel een samenwerking met Amnesty International. Per verkocht ticket voor de voorstellingen van ‘Bent’ geeft het theatergezelschap 1 euro aan de mensenrechtenorganisatie. Dat geweldplegers niet het laatste woord krijgen, is daarbij een cruciale boodschap die de makers willen meegeven. “Wanneer het hoofdpersonage in het concentratiekamp aankomt, is hij een gebroken man en moet hij opnieuw op zoek naar hoop, vertrouwen en een reden om te blijven vechten,” zegt regisseur Mitchell A. Martin. “Dat is voor mij waar het over gaat. Te midden van alle miserie blijft ‘Bent’ een verhaal over hoop en doorgaan.”

Compagnie Fragiel geeft voor de voorstellingen van 7 en 8 februari telkens drie duotickets weg aan de lezers van ZIZO. Deze kunnen gereserveerd worden via www.compagniefragiel.be en met vermelding van de promotiecode ‘zizo07’ voor de voorstelling van 7 februari en code ‘zizo08’ voor die van 8 februari.