Grindr op eenzame hoogte - Homo's en LGBT+-rechten op de Boliviaanse hoogvlakte
Simon Bongers woont al enkele jaren in Bolivia en organiseert er sinds 2016 een filmfestival rond onder meer holebirechten onder de titel Bajo Nuestra Piel (Spaans voor "Onder onze huid"). ZIZO sprak met hem over het festival, de stand van de mensenrechten in Bolivia en de plaatselijke gay scene.
Hoe ben jij in Bolivia beland?
"Als medewerker van de NGO Louvain Coopération au Developpement. Voor die NGO werkte ik hoofdzakelijk op kantoor in La Paz en onderhield ik contacten met partners in de rest van het land."
Op papier lijkt Bolivia een progressief land: het verbod op discriminatie op basis van seksuele geaardheid is er zelfs opgenomen in de grondwet en sinds kort is er ook een wet die trans personen toelaat om officieel van geslacht te veranderen. Dat is eerder uitzonderlijk voor een Zuid-Amerikaans land, toch?
"Het gaat om recent fenomeen, die wet is bijvoorbeeld nog maar twee jaar oud. Bovendien moet je die wetgeving natuurlijk met een korreltje zout nemen. Ik heb geen weet van iemand die zijn geslacht al officieel heeft veranderd. Het holebihuwelijk zie ik ook nog niet meteen gebeuren. Hier hebben trans personen dus al rechten verworven terwijl van het holebi-huwelijk nog geen sprake is. In Europa was het vaak omgekeerd."
Dus de wetgeving weerspiegelt niet de mentaliteit van de bevolking?
"Neen. Veel mensen zijn eenvoudigweg niet van de wetgeving op de hoogte. Het merendeel van de LGBT+-bevolking zit nog in de kast. Dat geldt zeker voor jongeren. Die zullen vaak nog altijd zweren dat hun leven beter zou zijn geweest indien ze niet LGBT+ waren. Die kun je wel twintig keer een film laten zien maar daar zal waarschijnlijk niet veel rek op zitten.
Ik heb ook een bevriende homo, die ik hier via Grindr heb leren kennen, die een vriendin heeft maar die dan af en toe iets doet buiten de relatie om. Het is heel uitzonderlijk dat je een LGBT+-persoon ontmoet die zichzelf volledig aanvaardt. Bolivianen zijn nogal gesloten en timide en leven vaak in kleine familiekring. Dus zeker niet de stereotype uitgelaten en expressieve latino’s."
Waar komt die progressieve wetgeving dan vandaan?
"Bolivia wordt al meer dan tien jaar bestuurd door de socialistische partij van Evo Morales. Die linkse partij heeft weinig te verliezen met het bestendigen van de mensenrechten. Zeker nu er in oktober 2019 verkiezingen plaatsvinden. Dat staat trouwens in fel contrast met wat in de rest van Zuid-Amerika aan het gebeuren is. In Brazilië, bijvoorbeeld, is een echte inkrimping aan de hand van mensenrechten in het algemeen en vrouwenrechten en LGBT+-rechten in het bijzonder."
Hebben holebi’s in Bolivia last van geweld?
"Huiselijk geweld komt regelmatig voor in Bolivia. Wat dat betreft is het een echt latino land dus veel machismo. Maar desondanks heb ik geen weet van gay bashing. Homo’s op zich zijn geen doelwit van geweld. Ook al is het nogal een gesloten cultuur."
Vanwaar het idee van een filmfestival in Bolivia rond mensenrechten?
"Het initiatief is ontstaan omdat ik iets wou doen rond mensenrechten. De NGO waarvoor ik werkte hielp onder meer vrouwen die slachtoffer waren van huiselijk geweld en jongeren die in de kast zaten. Als NGO brachten we die vrouwen bijvoorbeeld samen zodat ze onderling konden spreken over hun problemen. Maar echt veel vruchten wierp dit niet af. Ik hoopte dat film wel bepaalde ogen zou kunnen openen. Inmiddels zijn wel al toe aan de vierde editie."
Welke films zijn er te zien?
"De films zijn enorm gevarieerd maar hebben altijd wel te maken met mensenrechten. Zo tonen we een film over een homoseksuele jongen met een voorliefde voor vrouwenkleren die opgroeit op het Argentijnse platteland (Marilyn van Martin Redondo).
Of 'Wiňaypacha', de eerste grote film in de inheemse taal Ayamara, over een oud inheems Peruviaans koppel dat geduldig wacht in de bergen tot hun zoon hen komt bezoeken. Maar ook bijvoorbeeld een documentaire over het leven van een dichter in een beruchte Boliviaanse psychiatrische instelling. Onze doelpubliek is heel erg breed.
Hoe zit het met de gay scene in La Paz en elders in het land?
"Die is nogal beperkt. In Santa Cruz, de tweede stad van het land heb je een viertal gay bars, In La Paz, de grootste stad van het land, zijn er slechts twee waarvan één zich bevindt in de kelder van een Chinees restaurant. De bar, die slechts op zaterdag en zondag open is heet ironisch genoeg, Open Mind. Het is er wel gezellig, er staat een klein podium en zo en tafeltjes, maar het lijkt helemaal niet op een Europese gay bar. Het is wel een plek waar je elkaar kan ontmoeten en dat blijft natuurlijk het belangrijkste."
Welke rol spelen sociale media?
"Als je in La Paz, een stad van een miljoen inwoners, inlogt op Grindr zit je al na vijftig foto’s buiten de stad. Dat zal je in Brussel bijvoorbeeld niet snel voorhebben. Nochtans hebben veel Bolivianen wel een smartphone maar misschien hebben ze geen weet van dat soort apps."
Is er een jaarlijkse pride?
"Die is er steeds eind juni. Er komen wel een aantal nieuwsgierige Bolivianen op af maar de stoet zelf is beperkt: de parade gaat door de hoofdstraat van La Paz en maakt vervolgens een bocht. Het zijn bijna uitsluitend holebi-organisaties die deelnemen aan de parade."
Eigen verslaggeving