ZIZO: Waarom een boek over gender?

Prof. Piet Hoebeke: "De essentie van het waarom een boek schrijven over gender, komt vanuit de noodzaak van de patiënt. “Mensen komen naar mij, denken een probleem te hebben en het is mijn taak om te zeggen dat er geen probleem is. Om maar een voorbeeld te noemen: de klassieke vraag ‘Hoe lang is een normale penis?’.

Ik heb dit boek geschreven vanuit de motivatie jongeren te informeren over wat normaal is vooraleer ze iets abnormaal zouden vinden. Zo is gender ontstaan vanuit het besef dat er veel meer is tussen hemel en aarde dan mannen en vrouwen. Jonge mensen die bij mij stagelopen, volgen niet meer wanneer het over seksuele identiteit gaat. Seksuele identiteit is zo uniek als je vingerafdruk. Het enige verschil is dat het kan veranderen in de tijd. Je kan de knopjes laten gaan zoals jij het wil.”

Hoe werkt zo’n genderblender?

“Je hebt vier lijntjes: je biologische geslacht, je genderidentiteit, je genderexpressie en je seksuele voorkeur. De schuifknoppen kunnen in alle mogelijke standen staan in iedere fase van je leven en zo heeft iedereen zijn/haar/hun unieke mix. De meerderheid heeft de knopjes aan de uitersten staan. Je hebt ook nog een vijfde lijntje, een soort van volumeknop die je seksuele lust is. Om een voorbeeld te geven: de pastoor die de heilige belofte van zuiverheid heeft afgelegd, probeert deze libidoknop af te zetten maar die mensen hebben ook een seksuele identiteit en soms lukt dat niet en krijg je problemen. Bij iemand die al wat ouder is, staat de volumeknop misschien ook wat lager, maar is er nog steeds libido.”

Vrijheid

Ik zie hier zeker een betoog voor de eigen vrije wil. 

“Absoluut! De kern van mijn betoog is: laat mensen gewoon zijn. Ik begrijp natuurlijk dat je mensen moet beschermen. Mensen die bijvoorbeeld met conversietherapieën bezig zijn, doen dat ook vanuit hun eigen filosofie: ik ga mensen beschermen tegen homoseksualiteit want ze zullen nooit gelukkig kunnen worden dus ga ik ze genezen om ze gelukkig te maken. We kennen helaas allemaal de verschrikkelijke outcome van dergelijke praktijken. Hier ben je totaal fout bezig omdat je de vrijheid van iemand afneemt. Ik wil daarmee zeggen: respecteer het individu. Orthodoxe vrouwen mag ik bijvoorbeeld geen hand geven maar ik kan wel een gesprek voeren. Het probleem ga ik er niet mee oplossen maar ik kan de persoon wel blijven respecteren.”

“De kern van mijn betoog is: laat mensen gewoon zijn.”

Hoe zit het vandaag met kinderen en intersekse?

“Daar is heel veel over gediscussieerd. Eén van de vragen was: gaan we deze kinderen heel vroeg en zonder toestemming opereren en hen in de richting meisje of in de richting jongen duwen? Gaan we ze daar gelukkig mee maken? Neen. Daarom is er een nieuw advies van de kinderrechtercommissaris dat het belang van verbod benadrukt op medisch niet noodzakelijke onomkeerbare heelkundige ingrepen op jonge kinderen met variaties in seksekenmerken zonder hun geïnformeerde toestemming.”

“De filosofie van mijn boek is: op een bepaald moment staan de knopjes in het midden. Dan gaan DNA, hormonen, opvoeding op de knoppen beginnen drukken en in een bepaalde positie zetten. Chirurgie doet dat ook.”

De toevoeging ‘variaties in seksekenmerken’ is belangrijk.

“Ja, en denk maar aan circumcisie. Je moet consequent zijn. Zorg ervoor dat die kinderen volledig geïnformeerd zijn. Je moet het belang van het kind er ten volle bij betrekken. Toch blijft het een zeer moeilijk item. Ik zeg soms dat wij als artsen en wetenschappers ons huiswerk niet gedaan hebben; we hebben kinderen jarenlang kort na hun geboorte geopereerd, we hebben nooit gecontroleerd wat er zou gebeuren als je ze niet opereert. Elk degelijk wetenschappelijk onderzoek is gecontroleerd. Je vergelijkt twee groepen en we hadden hier dan kunnen zien na, zeg maar twintig jaar, bij welke groep het beste naar boven is gekomen. En dit zou wetenschappelijk onderbouwd zijn. De filosofie van mijn boek is: op een bepaald moment staan de knopjes in het midden. Dan gaan DNA, hormonen, opvoeding op de knoppen beginnen drukken en in een bepaalde positie zetten. Chirurgie doet dat ook. En chirurgie is onomkeerbaar. Bij trans personen doen we dat ook. Mensen zeggen mij: ik wil mijn penis eraf, ik wil een vagina, dan gaat op de genderblender het knopje helemaal naar de andere kant. De rest van de knopjes zetten de personen zelf.”

Kritiek

Ik veronderstel dat je nogal veel tegenwind krijgt.

“Zeker. Het inzicht van de mensen moet groeien. Volgens René Stockman, een broeder van Broeders van Liefde, is alles de schuld van Simone de Beauvoir en moeten we terug naar het oude religieuze beeld van Adam en Eva. De man roept de katholieke scholen op om in lijn te blijven van de katholieke leer van de kerk. Je moet ook niet altijd meteen meegaan in het verhaal van het kind. In Engeland bijvoorbeeld heeft men gemerkt dat in een klas waar een kind van geslacht wil veranderen, andere kinderen dat ook willen doen. Als een soort van besmetting. Dat heet Rapid Onset Gender Dysphoria (ROGD). Je mag ook wat weerwerk bieden. Bij jongetjes die denken dat ze meisje willen worden, zijn ongeveer 75% die eigenlijk homo zijn en die nog van geen kanten weten wat homo betekent. Ze verwarren dit al snel met vrouw zijn. Dit moet je vermijden en opletten dat je deze kinderen niet gaat duwen in een parcours waarbij ze gaan geloven dat ze genderdysfoor zouden zijn en zich laten opereren. We hebben op dit ogenblik een wachtlijst van twee jaar, wat op zich niet erg is. Integendeel. Geef die ruimte ook. Alleen moet onze maatschappij ervoor zorgen dat er voor een acute psychische crisis de juiste opvang voorzien is. Er is toch nog steeds een hoog cijfer zelfmoord bij LGBTQI+; daar moet je op kunnen inspelen. Misschien is die opvang er ook wel maar die is niet altijd vlot bereikbaar. Je weet niet altijd waar het zit.”

Je hebt ook tegenkantingen vanuit politieke hoek.

“Vandaag sluit president Trump de zorgverlening af voor trans personen, de Poolse president Duda heeft in zijn programma voor zijn herverkiezing kernwaarden rond seksualiteit en gezinsvorming opgenomen die de LGBTQI+ gemeenschap totaal uitsluit. Nog in Amerika worden de moorden op zwarte trans vrouwen stilgezwegen. Het is écht waanzin. Ik weet niet hoe het verhaal te brengen, je kan er een boek over schrijven maar elke dag gaat het verder. Het gaat elke dag achteruit. Ik wil niet wanhopig zijn, ik ben een geboren optimist maar het doet me denken aan de jaren ‘90 van vorige eeuw.” (Stilte)

“Het gaat elke dag achteruit. Ik wil niet wanhopig zijn, ik ben een geboren optimist maar het doet me denken aan de jaren ‘90 van vorige eeuw.”

“Met HIV hebben we hetzelfde meegemaakt. Er was toen een nieuwe, ongekende ziekte GRID (Gay Related Immune Disease). Men sprak van homokanker, het stond in blokletters in alle kranten. Dat deed enorm pijn en heeft zeer stigmatiserend gewerkt. Weet je, als homoseksualiteit geen meerwaarde of overbodig zou zijn voor de natuur, dan was het allang verdwenen. Het heeft een functie en homoseks bestaat. Alleen wordt nu alles alweer op één hoop gegooid. We worden opnieuw in een hokje geduwd; mensen gaan zeggen in welk hokje we het best passen, terwijl een Duitse studie aantoont dat tien procent van de ondervraagde jongeren zich niet in een hokje als man of vrouw wil laten duwen. Dat zegt toch veel. Daarom moeten we optimistisch blijven.”

En alert. Je kennis blijven delen. Hoe zie jij dat?

“Social media zijn een vloek en een zegen. Een vloek want het is soms een ranzig café maar het kan ook een zegen zijn voor iemand die bijvoorbeeld zijn/haar/hun homoseksualiteit ontdekt. Ik heb mijn homoseksualiteit ontdekt via Robert Long en zijn liedje ‘Liefste, m’n liefste’. Zoek het maar eens op. Dat was clandestiene muziek als het ware. Het sprak me aan, het voelde goed. Ik zie vandaag op social media veel jongeren met hevige anti LGBTQI+ standpunten. Ik denk dan: je doet toch geen vlieg kwaad wanneer je met een regenboogvlag door de straten loopt. Maar er zijn nog mensen die denken dat er een gevaar is om homo te worden of dat je van een geboren mens een homo kan maken, als je niet oplet. Helaas gaan veel mensen voor de gemakzucht en slikken ze gemakkelijker fake nieuws dan iets te aanvaarden dat wetenschappelijk onderbouwd is. Dat zie je ook in het debat rond migratie en sociale zekerheid. Een artikel in het medisch tijdschrift The Lancet toont aan dat je sociale zekerheid met twee procent groeit juist door migratie. Maar wat geloven de mensen? Al die vreemden komen ons geld afpakken. Dat scoort. (Denkt even na) Weet je wat het is? Ik zeg aan mensen: aanvaard zoals het is. Dat wil ik ook bereiken met mijn boek.” 

Hoe informeer jij, naast je boek, over gender en homoseksualiteit in onze maatschappij?

“Er zijn 1500 soorten waarbij homoseksueel gedrag is vastgesteld. Homoseksualiteit hoort bij het leven. Hier in Gent probeer ik via Ugent in Zicht bijvoorbeeld mensen met een migratieachtergrond warm te maken voor de universiteit. In een lezing maak ik duidelijk wat we hier in België toelaten. We verplichten niets. Je moet blijven informeren. Weet je, in se heb ik geen probleem met mensen die extreemrechtse standpunten innemen. Maar als dat wordt omgezet in daden of beleid, dan heb ik er wel een probleem mee. Veel mensen zijn ook door angst gevoed. Daar zetten extreme partijen op in.”

Je moet alert blijven, kritisch blijven. 

“Absoluut. Iedere dag maar het is vermoeiend. Twitter is écht een vuil café. Het gaat daar soms echt heel ver. Toch blijf ik erop. We moeten blijven doorgaan.”

Angst

Ik zie vandaag bij veel activisten woede maar ik mis enige structuur. Toen wij aidsactivisten waren, hebben we veel over het virus moeten leren. Ik mis dat vandaag. 

“Men protesteert vandaag nog te weinig. Men komt te weinig op voor zijn rechten. Het gaat tenslotte over vrijheid. Vrijheid gaat zover tot waar de vrijheid van een ander niet in het gedrang komt. Door met een man in bed te liggen, heb ik nog nooit de vrijheid van een ander in de problemen gebracht. Iemand die transgender is, heeft nooit de vrijheid van iemand anders afgenomen. Het is soms echt niet te snappen. Het zit in angst, in wat je niet kent. Je moet je blijven informeren om die angst te overwinnen. Weet je, uitkomen voor je homoseksualiteit is niet hetzelfde als aan je ouders als transgender uitkomen. Toch blijft de eerste reactie van ouders angst. ‘Wat gaat er met jou toch niet gebeuren’, ‘je gaat nooit gelukkig worden in het leven’, ‘je gaat niet kunnen gaan werken.’

‘Wat gaan ze zeggen in het dorp.'

“De helft die zich trans voelt, durft dat niet te bespreken met de ouders. In de jaren ’60 zou je een klets rond je oren gekregen hebben. De eerste patiënten waren al veertig, vijftig jaar. Zolang hebben die mensen gevangen moeten zitten in het eigen lichaam. Er waren ook clandestiene operaties in Casablanca, kijk maar naar het parcours van de Gentse Vanessa Van Durme. Dat was een echte lijdensweg. Vanuit mijn medische discipline blijf ik pleiten deze personen ruimte te geven en om financiering om trans personen en trans jongeren psychologisch te kunnen begeleiden. Na een transformatie zie ik, écht waar, gelukkige mensen. We kunnen het niet perfect doen maar je ziet vooral een mens schitteren. Ik heb nog nooit mijn homoseksualiteit verborgen en ik heb het ook nooit in mijn gezicht gekregen, misschien durft men niet. Maar ik weet dat ik ook niet met mijn man hand in hand moet lopen op bepaalde plaatsen. Hier heb je weer die angst, het ongekende.”

“Vanuit mijn medische discipline blijf ik pleiten deze personen ruimte te geven en om financiering om trans personen en trans jongeren psychologisch te kunnen begeleiden. Na een transformatie zie ik, écht waar, gelukkige mensen.”

Je boek is zeker zeer toegankelijk en verfrissend. Ook je eigen betrokkenheid maakt er een uniek document van. Het is sterk onderbouwd, het weerlegt vooroordelen en het doet je zeker nadenken. Over jezelf en over de ander.

“Je schuifknoppen gaan staan waar ze willen gaan staan. Het is zinnenprikkelend. Een jonge homo mailde me ooit en schreef dat er een vrouw in hem zat, ook al heeft hij het uiterlijk van een man, hij wou die vrouw in zijn leven toelaten. Hij schreef non-binair te zijn. Dat is mooi gezegd. Kijk, ik ontmoet veel trans personen. Voor mezelf kan ik me niet voorstellen dat ik een vrouwenlichaam zou hebben en ik heb er helemaal geen probleem mee dat iemand anders dat is. Het gaat over de vrijheid van zijn. Het gaat over hoe jij jezelf wil uitdrukken. De jongen die me mailde had net een relatie achter de rug omdat zijn partner niet kon leven met de vrouw die in hem zit.”

Mogelijkheden

Waar staan we vandaag? Welke strijden gaan we nog aan?

“Voor trans personen is er fundamenteel iets veranderd. Vroeger moesten zij een hele boterham opeten over hormonen, operaties, onvruchtbaar zijn enzovoort. Dat is allemaal weg. Vandaag is het à la carte. Het is wat de patiënt beslist en als die goed geïnformeerd is over wat mogelijk is en wat niet, en waar er geen medische complicaties zouden zijn, zie ik geen enkel probleem. Erover praten is de sleutel. Toch moeten we waakzaam blijven. Ik probeer bijvoorbeeld ook duidelijk te maken dat wanneer je een woning aan een trans persooin verhuurt, er niets verandert. Ik probeer in al mijn wetenschappelijke macht uit te leggen dat er geen reden tot angst is. Het wordt gevaarlijk wanneer je mensen vanuit een machtspositie gaat controleren, zoals bijvoorbeeld in Hongarije en Polen. Maar dichter bij huis heb je toch ook ruim 30% die extreemrechts stemmen en heb je politici die harde en pijnlijke taal tweeten. We riskeren op een bepaald moment in een minderheid te vallen en hier hebben traditionele politieke partijen zeker een rol te spelen om ervoor te zorgen dat zij een sociaal verhaal brengen dat mensen kunnen smaken. De cultuur van de angst probeert nog steeds controle te houden.”

Ik denk hier spontaan aan rolmodellen.

“Rolmodellen zijn belangrijk. Op Twitter staat een video van Rob Jetten die op de internationale dag tegen homofobie en transfobie alle negatieve posts van zijn Twitter-account voorlas. (Piet laat me het filmpje zien. Ik hoor woorden als kankerhomo, achterlijke flikker, stinkhomo, pisnicht,…) Dat zijn mensen die we nodig hebben. We hebben een aantal jonge gay politici nodig die deze beledigingen die écht kwetsend zijn naar buiten brengen. Een standpunt innemen en daar ook werkelijk iets tegen gaan doen. Petra De Sutter is zeker een goed rolmodel. Ik had ze zeker gezien als onze minister van Volksgezondheid. Maar ze doet het heel goed in Europa. Ook op televisie heb je bepaalde programma’s die positief kunnen werken.” 

Sommige lezers van ZIZO kennen hem allicht niet meer maar Paul Codde was toch apart! Lang haar, een paars sjaaltje, een open hemd, een bedenkelijke pose. Luk Appermont was dan weer de ideale schoonzoon.

“Uit de kast komen is belangrijk, ook al lijkt het veel op huisje, tuintje, keukentje. Laat mensen zien dat het bestaat. Weet je, zoek voor jezelf uit waar jij je goed bij voelt. Laat jezelf niet in een hokje duwen. En vergeet niet dat je de knoppen van je blender altijd kan verschuiven.”

“[…] leef in vrijheid, informeer je, vergaar kennis. En denk eraan dat jouw knoppen verschuifbaar zijn.”

Achteraan in je boek heb je een lijst van termen die vandaag nogal veel gebruikt worden. Woorden zoals genderfluïditeit, cis-gender, gender non-binair… het zijn veelal nieuwe woorden die de afgelopen jaren in vrijwel alle media geschreven staan. Heb je als afsluiter nog eentje ontdekt?

“Jazeker! Acrotomofilie is zo eentje. Wanneer je seksueel aangetrokken wordt door mensen met een amputatie. Ik ken een koppel dat zo is en die allebei heel gelukkig zijn. Op de website van Transgender Infopunt vind je een lijst over seksuele identiteit terug. Daarmee kom ik opnieuw bij het belang van mijn betoog: leef in vrijheid, informeer je, vergaar kennis. En denk eraan dat jouw knoppen verschuifbaar zijn.”

Prof. Piet Hoebeke, Gender in de blender, Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts, 192 pagina’s.