De gouden regel die ik hanteer bij interviews: kom altijd minstens een kwartier te vroeg. Dat moeten Zahra en Hind Eljadid ook gedacht hebben: de twee zussen staan al enthousiast met de fotograaf te praten als ik binnen stap. Ze beginnen meteen over hun gelijkenissen, Zahra begint te vertellen hoe zelfs hun partners hun stemmen niet uit elkaar kunnen houden. Zahra - volledige naam: Fatima Zahra Eljadid - is 27 en omschrijft zichzelf als “de trotse grote zus van ons Hind”.

Hind: “Daarnaast is zij ook illustratrice, schilder, kunstenaar, beatboxer… Maar dat vergeet ze te vermelden. Ik ben een Antwerpse woordkunstenaar, 26, een jaartje jonger. Ik hou me met alles bezig dat woord, theater, slam poetry en schrijven is.”

Beeld en woord, dat vult elkaar goed aan.
Hind: “Dat complementeert elkaar enorm. Op vlak van kunst vinden we elkaar steeds meer, ook voor samenwerkingen, dat zij bijvoorbeeld live een kunstwerk maakt terwijl ik spoken word doe op het podium. Vorige zomer nog tijdens het Antwerp Queer Arts Festival, dat is echt fijn.”

Kunst als uitlaatklep

Op welke manier lijken jullie het meest op elkaar?
Zahra: “Humor! Wij hebben dezelfde humor die de meesten niet echt begrijpen. Heel droog, sarcastisch en uiteraard van de bovenste plank.”

Hind: “We zijn allebei ook erg sociaal geëngageerd. We trekken ons allebei de samenleving erg hard aan, zeker de elementen die daarin minder goed lopen. Dat zie je ook terug in onze kunst, bij haar Zahra in beeld, bij mij in woorden.”

De vakjes waarin wij al van jongs af aan worden gestoken, houden ook mij heel hard bezig - Hind

Gaat jullie kunst over dezelfde thema’s?
Hind: “Soms. Zahra heeft onlangs een expositie gehad over vooroordelen, over de eerste indruk, het idee dat anderen van ons hebben en dat dit het merendeel van de tijd niet strookt met de realiteit. Daarvoor heeft ze verschillende personen geïllustreerd en geschilderd, zoals Mel Ross, Sem-Phi, Jaouad Alloul en vele andere inspirerende mensen, die met hun kunst de wereld een klein beetje mooier proberen te maken, deze werken waren de kern van haar expo. De vakjes waarin wij al van jongs af aan worden gestoken, houden ook mij heel hard bezig.”

Jullie kunnen allebei in heel andere hokjes gestoken worden. Hoe gaan jullie daarmee om?
Zahra: “Luchtig, eigenlijk. Je kan dat aan iedereen individueel gaan uitleggen, maar wie houdt zich daarmee bezig? Ik ben wie ik ben, mijn zus is wie zij is.”

Hind: “Kunst is de gemakkelijkste manier om…”

Zahra: “Iets te uiten en een groot publiek aan te trekken. Het is een soort van vluchtroute, mijn kunst is…”

Hind: “Een uitlaatklep. Alles begint met bewustwording, zeker als kunstenaar. Ik probeer de samenleving in mij op te nemen, te verwerken, en dat terug te geven. Dat is de eerste stap, mensen uit hun bubbel trekken.”

Opgegroeid in kindarmoede

Als we even teruggrijpen, hoe zag jullie gezin er vroeger uit?
Zahra: “Wij zijn opgegroeid op Den Dam, een achterstandswijk in Antwerpen-Noord. Vroeger, toch, nu is dat opgefleurd, maar dezelfde mensen wonen daar nog steeds.”

Hind: “De situatie is niet echt verbeterd. Er is gentrificatie aan de gang in Antwerpen-Noord (opwaardering van een buurt waardoor kapitaalkrachtige nieuwe bewoners aangetrokken worden en zo de lagere klassen uit het stadsdeel verdrijven, red.). Het wordt allemaal mooi en dus duurder. Voor mensen die afhankelijk zijn van een leefloon of al onder de armoedegrens zitten, wordt het nog moeilijker om daar te wonen.”

Zahra : “Wij kwamen vaak goed overeen, maar vaak ook niet. We waren soms als water en vuur, maar hadden erg veel aan elkaar.”

Hind: “Wij zijn groot geworden in een tweeslaapkamerappartementje, met alleen mijn mama. Zij was een alleenstaande ouder en was ook enorm ziek. Ze is drie jaar geleden overleden aan haar ziekte. Dat was niet de gemakkelijkste situatie. Ook leefden wij onder de armoedegrens, we zijn opgegroeid in kinderarmoede. Wij deelden een slaapkamer, ook in onze tienerjaren, en dat alles zorgt ervoor dat we echt op elkaar waren aangewezen. Onze band was dus heel sterk, onbreekbaar zelfs, maar tegelijk konden we elkaar soms vermoorden. Als je twee tieners in hetzelfde kamertje zet, wat niet gigantisch groot is in die sociale woningen, komen er altijd wrijvingen.”

Zahra: “We werden verplicht om heel vroeg volwassen en zelfstandig te worden. We zochten en vonden steun bij elkaar." 

We waren soms als water en vuur, maar hadden erg veel aan elkaar - Zahra

En waarin verschillen jullie?
Hind: “Zahra heeft enorm veel zelfdiscipline en fotografisch geheugen. Zij studeerde veel harder en heeft veel minder afgezien qua studies. Ze was ook veel socialer dan ik, ze had een veel grotere vriendengroep. Ik was een eenzaam kind dat zich opsloot met haar Harry Potter-boeken.”

Dat zou je nu niet zeggen.
Hind: “Zelfontplooiing, he. Ik pak nu veel gemakkelijker het woord, letterlijk en figuurlijk. Als kind was ik een dromer. Maar ik wist wel al honderd procent zeker wat ik wou doen in het leven: op een podium staan.”

Zahra : “Echt al van haar zes jaar. Ik herinner me haar eerste liedje nog dat ze had geschreven. Ik ken de lyrics nog, denk ik…”

Hind: “Zing eens een stukje?”

Zahra: “Ik wil een huis,” 

Hind en Zahra: “Alleen van jou. Van niemand anders, waar ik zo van hou.”

Zahra: “Ze dwong me altijd in haar muziekgroepjes te komen. En ik deed dat omdat ik haar blij wou maken. Ik sta graag in de belangstelling als ik niet te veel moet zeggen. Ik vind het leuker als ik kan laten zien wat ik wil zeggen.”

Gespleten tong

Hoe komt het dat je dan toch zo lang gewacht hebt om op een podium te gaan staan?
Hind: “Pas toen ik opgroeide ben ik beginnen openbloeien. Tot het tweede middelbaar werd ik zwaar gepest. Zahra heeft me wel altijd verdedigd op de speelplaats. Dat was omdat ik echt een raar kind was.”

Zahra: “Nee, zusje. Als je nu terugkijkt, was je echt niet zo’n raar kind.”

Hind: “Nee, maar ik was wel anders dan de norm. Plus, wij waren de enige Marokkanen. Ik denk dat er zes Marokkanen op een hele school zaten van 400 leerlingen.”

Ik ben altijd heel open geweest in wie ik ben en ik heb me nooit verstopt. Naar mijn gevoel heb ik ook niet in de kast gezeten - Hind

Hind, hoe heb je verteld aan Zahra dat je met een vrouw samen bent?
Zahra: “Mag ik alsjeblieft dit verhaal vertellen? Ze stond in panne onder de brug, hier in Berchem. Ze belde me om te vragen om haar uit de nood te helpen. Daar stond ze dan en terwijl mijn partner haar auto aan het repareren was en ik op de achterbank zat, begon ze te vertellen. ‘Zus, ik ben verliefd.’ Zij was kei enthousiast en in de wolken. ‘Op een vrouw.’

Ik ga eerlijk zijn, op dat moment… Zusje, ik geloofde het nog niet echt. Ze komt heel vaak met dingen af. Als ze morgen afkomt met ‘ik heb mijn tong in twee gespleten’ of ‘ik ga waterputten bouwen in Afrika’... Ik zou het geloven omdat ik haar daartoe in staat zie. Ik moest wel even wennen aan het idee, maar ik zal mijn zus steeds steunen, zo is het altijd geweest. Allez, misschien niet met die gespleten tong. (lacht)”

Hind: “Voor mij was dat ook echt geen big deal ofzo. Ik ben altijd heel open-minded geweest en ik heb een heel diverse vriendengroep, qua seksuele geaardheid, afkomst, noem maar op. De eerste keer dat ik mij tot een meisje aangetrokken voelde, was al heel heel heel veel vroeger. Daarna heb ik wel even een relatie gehad met een man. Ik denk dat je je ergens ‘normaal’ probeert te gedragen, zeker omdat ik toch al wat afweek van de norm. Dat wordt je ook zo aangeleerd: man en vrouw, later kindjes. Zeker in onze gemeenschappen. Daar vond ik duidelijk mijn weg niet in. Ik ben altijd heel open geweest in wie ik ben en ik heb me nooit verstopt. Naar mijn gevoel heb ik ook niet in de kast gezeten.”

Zahra: “De deuren stonden wagenwijd open.”

Hind: “Ik moest er gewoon nog even uitstappen. (lacht) Het was geen big deal toen ik dat vertelde tegen jou, toch?”

Zahra : “Ik moest er wel even om grinniken ofzo. Van hi, hi, hi. (lacht sarcastisch) En nu echt. Snap je? Het kwam echt uit het niks, maar ik was niet geschrokken.”

 

Groot denkraam meegekregen

Aan de andere kant ben jij een praktiserende moslima, Zahra. Hoe combineerde je islam en Hinds seksuele geaardheid?

Zahra: “De islam is daar eigenlijk heel duidelijk over. Maar persoonlijk, in mijn omgaan met haar, is er niets veranderd. Al bij al is de band tussen mij en mijn zus te diep om daar zomaar een einde aan te brengen.”

Hind: “Ik denk dat veel mensen een verkeerd beeld hebben van de islam. Je hebt islam, het geloof, en zij die het praktiseren. De daden van praktiserende moslims staan niet altijd netjes op die van de islam. Elk persoon is anders daarin. De islam heeft daar heel weinig of niks mee te maken. Ik ken genoeg mensen die homoseksueel zijn en nog steeds praktiserend moslim zijn. Ik denk niet dat de islam haar heeft weerhouden om mij graag te zien of dat zij direct aan de islam dacht toen ze dacht, ah, Hind is gay.”

Zahra: “Graag zien doe ik je altijd, zus. Zo heeft mama ons ook nooit opgevoed. Wij hebben nooit met iemand niet mogen spelen. Dat is wel iets moois dat ze ons heeft meegegeven, een groot denkraam.”

Hind: “Mama heeft ons inderdaad een heel breed denkraam meegegeven, dat enkel nog uitgebreid is omdat wij onszelf hebben ontwikkeld. Wij komen met zoveel lagen en klassen in de samenleving in aanraking, dus gaan we meer op gelijkenissen af dan op verschillen.”

Ik wil dat mijn kinderen heel accepterend zijn. Ik hoop dat ze goede hartjes hebben en dat ze lief zijn voor hun medemens - Zahra

Hebben jullie nu ook kinderen?
Zahra: “Ja, ik heb er twee en Hind heeft er drie. De geboortedag van mijn dochter, 16 februari, is de sterfdatum van onze mama. Niet exact dezelfde datum, want Farah is een jaar later gekomen, maar… mama had dat echt leuk gevonden.”

Hind: “Die dag was vroeger een verdrietige dag. Toen Zahra aan het bevallen was, ging ik normaal naar het graf van mama gaan. In de plaats daarvan ben ik supersnel naar het ziekenhuis gegaan en was Farah net ter wereld gekomen toen ik aankwam. Dat is nu een dag geworden van verdriet én blijdschap. Dat is geen dag van enkel dood meer, maar een dag van leven en verwelkoming, ook al staat het ook voor afscheid. Het was altijd wij drie tegen de wereld.”

Zahra: “De drie musketiers, een team. Ze heeft echt haar best gedaan.”

Zien jullie dat terugkomen in hoe jullie opvoeden?
Zahra: “Ja, zowel de goede als de slechte dingen. We geven dezelfde waarden mee. Ik wil dat mijn kinderen heel accepterend zijn. Ik hoop dat ze goede hartjes hebben en dat ze lief zijn voor hun medemens, maar daar twijfel ik niet aan.”

Hind: “We willen allebei bewuste, geëngageerde kinderen. Die leven in een multidiverse familie, ook al is ze heel klein. We hebben Turken, Marokkanen, mijn kindjes zijn donkerder van huidskleur dan ikzelf, we hebben Belgen, Duitsers, ook elke seksuele geaardheid en elk geloof. Dat zorgt voor hen ook voor een breder denkraam. De diversiteit waarmee wij in contact kwamen vroeger, is niks tegenover de diversiteit waarmee zij in contact komen. Niet alleen bij ons, maar onze samenleving ook.”

Ga koffie drinken

Merken jullie een groot verschil tussen hoe mensen omgaan met jullie, zijnde dat Zahra een hoofddoek draagt en Hind niet?
Hind: “Ik merk dat ik enorm geprivilegieerd ben, op verschillende vlakken. Als wij op straat wandelen, krijgen wij heel veel blikken omdat we zo verschillen en ook vaak hand in hand durven lopen.”

Zahra: “Iedereen kijkt achterom. En soms als ik iets bestel in de winkel, zullen ze eerder op Hind antwoorden. Vorige keer in de tekenwinkel vroeg ik twaalf tekenvellen en ze antwoordden op Hind. Toen dacht ik ook ‘waarom sta ik hier zelfs?’. Er zijn ook enorm veel mensen die hier gewoon overkijken, de meerderheid zelfs, dat mogen we niet vergeten. Ik heb spijtig genoeg ook voorvallen gekend waar er echt negativiteit uit naar voren kwam.”

Hind: “Zahra heeft enorm lang gestudeerd, maar kreeg de kans niet om in haar sector te werken door haar keuze om een hoofddoek te dragen.”

Zahra: “Klopt, dat is er één van, maar die ontvang ik liever positief. Ik zou niet doen wat ik nu doe, zonder al die ervaringen.”

De vijand is niet de buurman die elke dag naar de moskee gaat of de persoon die je niet begrijpt omdat je toevallig niet dezelfde taal spreekt. Ga in dialoog met elkaar - Hind

Als je heel de wereld kon aanspreken, wat zeg je dan over aanvaarding?
Zahra: “Misschien is het cliché, maar zoek gewoon naar de gelijkenissen in plaats van naar de verschillen. Het mooiste vind je in wat je gemeen hebt.”

Hind: “Stap uit uw bubbel, ga eens kijken bij iemand anders. Probéér in iemand anders zijn schoenen te staan, kijk dingen vanuit een ander perspectief. Ga koffie drinken met je buurman, maar dan van een paar huizen verder. Wees dankbaar voor de kleine dingetjes hier in het Westen. We zien onze privileges niet meer.”

Zahra: “We nemen alles als vanzelfsprekend.”

Hind: “Ja, dus als we dankbaar zijn voor wat we wel hebben, zou de samenleving al heel wat mooier zijn. Daarbij, we zijn allemaal mensen. Je moet niets meer doen dan mens zijn om een waardig leven te leiden en geaccepteerd te worden. Je hoeft niemand te overtuigen van je waarde als mens.”

Zahra: “Ja, in je tekst zeg je dat mooi. ‘Als het donker is, zijn we allemaal zwart.’”

Hind: “Blijven stilstaan is het ergste wat je kan doen, we moeten allemaal in beweging komen en elkaar daarin vinden, al zetten we allemaal maar één stapje. Het is jammer dat onze overheid zoveel wrijving veroorzaakt tussen de bevolking onderling. En die wrijving wordt in de kijker gezet, terwijl het daar niet om gaat. De vijand is niet de buurman die elke dag naar de moskee gaat of de persoon die je niet begrijpt omdat je toevallig niet dezelfde taal spreekt. Ga in dialoog met elkaar! Sorry, als dat in één zin moest.”

Wat zijn de stapjes die mensen hebben gezet die voor jullie veel betekenden?
Zahra: “Een glimlach krijgen of voelen respect doet heel veel. Er is niet per se één specifiek moment, maar eerder een mengeling.”

Hind: “Van slechte en goede ervaringen. Wat wij doen is toch niet zo speciaal? Ik vind het jammer dat dit uniek is.”

Zahra: “Voor ons is dit gewoon dagelijkse kost. Dit zou voor iedereen normaal moeten zijn, om met respect, ik herhaal: met respect met elkaar om te gaan.”

Hind: “In principe zou dit interview niet nodig mogen zijn. We zouden het moeten weggooien. Maar het verhaal van verbinding is nodig. Als je een uiterlijk kenmerk van je religie hebt, is dat soms het enige waar je uit bestaat. Daar ging Zahra’s expositie rond vooroordelen over. Mensen hebben al een beeld, en als je dan vertelt dat je kunst maakt, is het van: ‘Hoe, jij bent meer dan het idee dat ik had van jou? Wauw! Hoe indrukwekkend!’”

Er zijn keiveel talentvolle jongeren in mijn omgeving, dat talent moet benut worden, het mag niet vergooid worden - Zahra

Zahra: “En van die ‘wauw’ moeten we af. Een oprechte “wauw” ontvang ik ook graag positief, omdat er mensen aan toe voegen: ‘Ik wist dat je het kon’ of me steunen. Maar die verontrustende ‘wauw’ hoeft niet, hoor. Er schuilt enorm veel talent bij iedereen. Er zijn keiveel talentvolle jongeren in mijn omgeving, dat talent moet benut worden, het mag niet vergooid worden, gelukkig zijn er dan mensen zoals Annelies van Youth Zone die talent zien en de jongeren dan ook de ruimte geven om zichzelf te ontplooien.”

Hind: “Het is bijna een belediging dat mensen onder de indruk zijn van je capaciteiten, puur omdat je een hoofddoek draagt. Dat zijn de vooroordelen die ons ingeprent zijn. Mensen willen wel meer. We moeten nog even vinden hoe we dit samen gaan doen en waarvoor we allemaal strijden. Hoe ondersteunen we de ander? Maar zonder het te gaan zeggen voor elkaar. Laat geen zeven blanke mannen praten over feminisme of racisme.”

Wat zijn jullie toekomstplannen op het podium?
Hind: “We hebben net de expositie afgerond van Zahra afgerond. Dat was even heftig. Binnenkort is er Woordenvloed, in januari en februari. Daar werken jongeren aan teksten om nadien stukken in het straatbeeld te brengen, in combinatie met freerunning. Daarbij wordt een traject uitgestippeld en Zahra geeft de workshops rond typografie, hoe ze woord in beeld kunnen brengen. Samen met Yannick Moyson geef ik de workshops Slam Poetry.”