ZIZO sprak met Marieke Dermul en Filip Tielens, de makers van ‘Pride is protest’. Zij trokken in 2019 naar de World Pride in New York. Op dat moment was het ook exact vijftig jaar geleden dat de Stonewallrellen plaatsvonden, waar de LGBTI+-gemeenschap in opstand kwam tegen politiegeweld.

ZIZO: Waarom hebben jullie ervoor gekozen om deze docu te maken?

Marieke: “We wilden de geschiedenis van de LGBTI+-beweging als startpunt nemen om het gesprek over het heden te openen. Het verleden is zeker niet het focuspunt van deze docu. Maar door weer naar de oorspronkelijke betekenis van Pride te kijken en te merken dat het protest vandaag nog nodig is, doen we meteen ook de twijfels of een Pride al dan niet nog nodig is, teniet. Bij onze huidige Pride komt het over alsof iedereen zelfzeker is en zichzelf kan zijn, maar dat is niet voor de hele gemeenschap het geval. Daardoor denken sommigen dat een Pride niet meer nodig is. Het is ontstaan als protestmars en in ook 2020 is dat protest nog steeds nodig. Onze opzet was niet om mensen te overtuigen dat het gedaan moet zijn met die twijfel over de Pride. Maar als we trouw zijn aan de gesprekken die we gevoerd hebben, is dat wel de uitkomst.”

Filip: “Op voorhand wisten we niet dat er naast naast de World Pride ook nog veel alternatieve marsen zouden zijn. Via affiches kwamen we er dan achter dat onder andere ook de Dyke March en Queer Liberation March plaatsvonden. Tijdens beide marsen liepen er tienduizenden mensen mee, dat overtrof mijn wildste verwachtingen. De Dyke March bijvoorbeeld gaat al meer dan 25 jaar mee. Toen hebben we ook besloten om de focus te verleggen van de World Pride naar die alternatieve marsen.”

Pride in jezelf

In de documentaire hebben jullie met een diverse groep mensen gesproken. Wat is jullie daarvan het meest bijgebleven?

Marieke: “Voor mij waren dat twee uitersten. We hebben een fundamentele christen ontmoet die absoluut tegen de LGBTI+-gemeenschap was, maar daarnaast spraken we ook met een Lutheraanse pastoor die zijn kerk openstelt voor LGBTI+ personen. Daar vonden zelfs dragperformances plaats. Hij zorgt er ook voor dat begrafenissen van LGBTI+ personen op een respectvolle manier kunnen plaatsvinden. Zoiets kan je je bij ons in Vlaanderen niet voorstellen.”

Filip: “Bij mij is het gesprek met Je’Jae Cleopatra Daniels sterk bijgebleven. We hebben hen ontmoet aan Christopher Street Pier, een plek waar vroeger veel LGBTI+ personen afspraken en waar ook het lichaam van Marsha P. Johnson werd teruggevonden. Je'Jae is een non-binaire kunstenaar en activist. Die zei dat de Belgische personen niet mogen denken dat we er al zijn want zolang er geen pride is in jezelf, zolang de hele gemeenschap dat niet heeft, zijn we er nog niet.” 

Wat betekent Pride voor jullie?

Marieke: “Bij mij is dat wel veranderd door deze docu te maken. Ik ben er veel bewuster van dat ik in een geprivilegieerde positie zit en kan feesten. Trans personen van kleur ervaren daarentegen meervoudige discriminatie. Daar wordt bij ons in beperkte kringen over gesproken, maar niet zo openlijk als in de VS. Als ik nu naar de Pride zou gaan, zou ik veel meer voor hen de Pride doen, terwijl ik vroeger met mijn vrienden gewoon genoot van het extravagante. Dat is natuurlijk ook fantastisch, maar het is jammer dat er gefeest wordt zonder te weten waarom.”

Filip: “Het is een beetje het idee van ‘you have to march for those who can't’. Als andere mensen niet kunnen meelopen in de Pride, omdat ze bijvoorbeeld nog in de kast zitten of omdat het voor hen niet veilig is, moet je ook voor hen opkomen. In New York zelf voelde ik meer verbondenheid met de Queer Liberation March. Het stukje dat wij van de World Pride hebben gezien, bestond uit allemaal praalwagens van bedrijven en sponsors en je moest langs de kant toekijken. In de Queer Liberation March liep iedereen samen en kon ook iedereen het woord nemen op de podia.”

Marieke: “In België zijn er wel georganiseerde speeches, maar de sprekers worden op voorhand bepaald.. Dan mis je dat spontane protestgegeven. Bij de protestmarsen in de VS kon je met een megafoon het podium opspringen en er werd naar je geluisterd.”

De geschiedenis

In de docu werd het ook duidelijk dat de meeste mensen een diepgaandere betekenis kunnen geven aan de Pride en de geschiedenis kennen. Hoe zit het met de kennis van de LGBTI+-community in België?

Marieke: “In de eerste minuten van de docu zie je een jong trans meisje dat perfect Stonewall kon uitleggen. Je voelt dat iedereen die daar liep zich bewust was van de geschiedenis en die ook eert. Ik moet eerlijk bekennen dat ik twee jaar geleden ook nog niet wist wat Stonewall was. Pas bij het vijftigjarig jubileum kwam ik erachter wat het inhield. Het is volgens mij bij ons wel iets dat heel veel mensen niet kennen.”

Filip: “Het is ook daarom dat we de geschiedenis wilden tonen, zodat meer mensen er zich bewust van kunnen zijn. Het was ontroerend om te zien hoe dat meisje emotioneel werd nu ze alles in levende lijve kon zien en meemaken. Het Stonewallgegeven leeft daar echt veel meer.”

Op welke manier kan het kennen van de geschiedenis de LGBTI+-gemeenschap in zijn geheel versterken? 

Filip: “Het is belangrijk om te beseffen dat het niet altijd zo geweest is als nu. Het is je volste recht om gelukkig te zijn en te profiteren van de situatie zoals ze nu is, maar die kansen zijn wel geschapen door pioniers. Zij hebben het pad geplaveid waar jij je leven op kan leiden. Door je daar bewust van te zijn, kan je de grotere lijnen trekken en weten hoe bepaalde discussies ontstaan.”

Marieke: “We moeten ook weten dat het vooral latinx en zwarte trans personen waren die op de barricade stonden bij de Stonewall-rellen. En tot op vandaag, zoals Miss Simone - een zwarte trans vrouw - het in de docu zegt, zijn de pioniers degenen die het nu ook nog het zwaarst te verduren hebben. Niet alle groepen worden gelijk behandeld, dus we zijn er nog lang niet.”

'Pride is protest' kan je nu herbekijken op VRT NU.