Met de verkiezing van Andrzej Duda tot president van Polen op 28 junikwam het sluitstuk van een campagne van anderhalf jaar, met vooral focus op LGBTI+-thema's. Daarbij werd LGBTI+ als ideologie in de markt gezet, een ideologie ‘gevaarlijker dan het communisme’. Meteen na de verkiezingen werd duidelijk dat LGBTI+ geen gelijke rechten moeten verwachten, integendeel. Ondertussen komen ook vrouwenrechten onder druk, met onder andere de aankondiging dat Polen uit de Istanbul-conventie (Het Verdrag van de Raad van Europa dat geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld wil voorkomen en bestrijden, red.) wil stappen.

De Europese Unie veroordeelde reeds de uitspraken tegen minderheden en er wordt bekeken hoe financiële maatregelen als straf genomen kunnen worden.

Aanval ingezet

Hoe is de situatie van LGBTI+-personen in Polen vandaag?
Magdalena Dropek: “De laatste vijf jaar is de situatie enkel verslechterd. Voorheen werden langzaam maar zeker stappen vooruit gezet in de aanvaarding van LGBTI+, zonder dat dit meteen geleid heeft tot gelijke rechten. 

Tijdens de drie recentste verkiezingscampagnes (Europese, algemene én presidentsverkiezingen, red.) besloot de heersende partij – Law and Justice – de aanval in te zetten op de LGBTI+-gemeenschap. Bij de voorgaande verkiezing waren de vluchtelingen nog hun gemeenschappelijke vijand. 

De LGBT-vrije zones zijn een gevolg daarvan. Samen met de steun van de katholieke kerk zijn de bedreigingen aan het adres van LGBTI alleen maar toegenomen. Volgens hen bedreigt de LGBTI+-gemeenschap de staat en het wordt zelfs een ideologie genoemd die moet verdwijnen.” 

Je ziet hier in Krakow nog steeds mensen lopen met een regenboogtas. Het is belangrijker geworden om als individu een statement te maken

Wat doet dit met de LGBTI+-verenigingen en -personen in Polen? Is het een reden om terug in de kast te kruipen en te hopen dat het spoedig allemaal overwaait?
“De aanval op verschillende fronten heeft het hele middenveld wakker geschud. Het  zorgt enerzijds voor meer ongerustheid maar anderzijds ook voor hernieuwde strijdbaarheid. In 2019 werden in verschillende steden ‘Equality Marches’ georganiseerd als reactie op de toegenomen druk. In grotere steden als Krakow bestond de mars al, maar ze vindt nu ook plaats in kleinere steden.

Je ziet hier in Krakow nog steeds mensen lopen met een regenboogtas. Het is belangrijker geworden om als individu een statement te maken. Buiten komen met de regenboog is een bewuste keuze. Het kan vandaag nog in steden als Krakow, al zal je later op de avond wel eens ‘fag’ naar je hoofd geslingerd krijgen.

Voor de activisten van het eerste uur heeft het alles op scherp gezet. We gingen jaren dialoog aan en maakten slechts kleine stappen vooruitgang. Die tijd is nu voorbij: in Warschaw werden onlangs regenboogvlaggen bevestigd aan nationale monumenten, een soort van guerilla-actie. Bij sommige beelden zoals bij het Christusbeeld werd dit als een verschrikkelijke provocatie gezien.  Maar het toont wel dat er van terug in de kast kruipen voorlopig geen sprake is. 

Al zitten we het laatste anderhalf jaar meer in overlevingsmodus en is het voor jongeren buiten de steden zeker niet gemakkelijk. Dat merken we aan de vragen die binnen komen. Smijt daar nog eens een coronacrisis boven op met jongeren die gedwongen thuis zitten met ouders die holebi- of transfoob zijn. 2020 is geen topjaar in onze strijd maar het ontmoedigt ons niet, we kunnen enkel vooruit kijken naar de positieve verandering er die vroeg of laat komt.”

Verbindende symbolen

Wordt het regenboogsymbool aanvaard als herkenningsteken?
“Binnen onze community is de regenboog hetgeen ons verbindt. We hebben zo’n symbool nodig. Je mag niet vergeten dat de opbouw van het middenveld in onze geschiedenis helemaal anders gelopen is. We hebben geen ijzersterke traditie in verenigingen, daarom zijn symbolen des te belangrijker. 

Al houdt het een gevaar in dat de symbolen enkel en alleen gelden voor een specifieke strijd. Zo ontstond discussie over de aanwezigheid van de regenboogvlag op een betoging voor meer vrouwenrechten. Alsof we niet dezelfde strijd voeren en gelijke rechten in hokjes kunnen steken. We zijn allemaal het slachtoffer van hetzelfde beleid.”

Zorg er voor dat jouw eigen politici en instellingen interesse blijven tonen in de situatie in Polen. Protesteer, schrijf brieven, spreek politici aan, blijf onze verhalen en strijd delen

Wat gelijke rechten voor LGBTI+ betreft hebben we in België weinig klachten. Wat kunnen we in Vlaanderen betekenen voor de Poolse LGBTI+-gemeenschap? 
“Wees vooral geïnformeerd en geinteresseerd in de situatie van LGBTI in andere landen. Zelfs in Polen en in de huidige omstandigheden blijven we met de ‘Equality March’ aandacht vragen voor buitenlandse kwesties. Dat is belangrijk. 

Zorg er voor dat jouw eigen politici en instellingen interesse blijven tonen in de situatie in Polen. Protesteer, schrijf brieven, spreek politici aan, blijf onze verhalen en strijd delen. Soms lijkt het alsof het weinig uithaalt, maar een brief van Europese parlementsleden om aandacht te vragen voor de rechten van LGBTI sterkte ons onlangs. Net als de financiele steun die we mogen ontvangen, het maakt het mogelijk om psychologische bijstand te voorzien waar nodig.

We zien ook hoe zustersteden een instrument zijn om verandering te bekomen. Lokale besturen die zichzelf LGBT-vrij noemen, werden daar door hun Europese twin cities op aangesproken. Sommige verbraken zelfs de banden met hun Poolse zusterstad. Daar ben ik minder fan van. Het is misschien een sterk signaal op korte termijn maar het biedt geen oplossing op de lange termijn. Gebruik deze opportuniteit eerder om de strategie van twinning te herbekijken.

En kom gewoon af naar de ‘Equality March’ in 2021 om ons te steunen. Iedereen is bij deze uitgenodigd!”

Christophe Ramont is bekend van zijn deelname aan 'Blind Getrouwd' en maakt met dit interview van een deugd een nood tijdens zijn vakantie in Polen. 

Wil je de Poolse LGBTI+-organisaties steunen? Op deze pagina van ILGA Europe, de Europese koepel van LGBTI+-organisaties vind je de lijst van de Poolse lidorganisaties. 

Heb je naar aanleiding van dit bericht nood een aan een gesprek? Contact opnemen met de Lumi kan via www.lumi.be of 0800 99 533.